1. Xalqaro birliklar tizimi. Birliklarni va o`lchamlarni belgilash va yozish qoidalari

4- MA’RUZA

Xalqaro birliklar tizimi. Birliklarni va o`lchamlarni belgilash va yozish qoidalari.

 

 1. Xalqaro birliklar tizimi.

2. Birliklarni va o`lchamlarni belgilash va yozish qoidalari.

4. 1960 yili o`lchov va og`irliklarning XI Bosh konferensiyasi Halqaro birliklar tizimini qabul qilgan bo`lib, mamlakatimizda buni S1 (S1 -Susteme international) halqaro tizimi deb yuritiladi. Keyingi Bosh konfereniiyalarda S1 tizimiga bir qator o`zgartirishlar kiritilgan bo`lib, hozirgi holati va birliklarga qo`shimchalar va ko`paytirgichlar haqidagi ma’lumotlar 1- va 2-jadvallarda keltirilgan.

5. Kattaliklarning birliklarini belgilash va yozish borasida standartlar asosida me’yorlangan tartib va qoidalar mavjud. Bu qoilalar va tartiblar GOST 8.417-81da atroflicha yoritilgan.

2. Birliklarni ifodalash uchun maxsus harflar yoki belgilardan foylalanish mumkin – A, Vt, % va h.

Birlikni ifodalovchi harf to`g`ri shrift bilan yoziladi. Qisqartirish maqsadida nuqtadan foydalanishga ruxsat etilmaydi.

kattalikning son qiymatidan keyin, u bilan bir qatorda, keyingisiga o`tkazmay ifodalanadi. Son qiymatning oxirgi raqami bilan belgini bir probel oralig`ida yoziladi:

To`g`ri:

Noto`g`ri:  100 kVt   80 %    200S  100 kVt

80 %

200S yoki 200S

 (Qatorning yuqorisida yoziladigan belgilar bundan mustasno)

250

200

4. O’nli kasr bilan son qiymati ifodalanganda:

To`g`ri:

Noto`g`ri:

423,06 m

5,7580 yoki 5045, 48’

5045’28,8”

423 m, 06

50, 758 yoki 5045’, 48

5045’28”, 8

5. Qiymat oralig`i ko`rsatilayotganda

To`g`ri:

Noto`g`ri:

(100,0QG`-0,1) kg

50 mm QG`- mm

100,0QG`-0,1 kg

50 QG`- 1 mm

6. Jadvallarning grafalarida va qator boshlarida umumiy tarzda birlik belgisini berish mumkin.

7. Formula bilan ifodalangan hollarda tushuntirish tarzida berish uchun:

Tug`ri:	Notug`ri:
6        v=3,6 st bunda v- tezlik, km/s s – masofa, m - vaqt, s	V = 3,6 st km/s Bunda   s – masofa, m, - vaqt, s

8. Belgilar kupaytma shaklida ko`rsatilganda harfning o`rta balandligida nuqta qo`yish mumkin:

Tug`ri:	Notug`ri:
N M Pa s	Nm Pas

9. Kasrli ifodada birdan ortiq kasr chizig`ini ishlatib bo`lmaydi.

Tug`ri:	Notug`ri:
Vt/(m s) 80 km/s soatiga 80 km	Vt/m s 80 km/soat soatiga 80km

 

Muammoli savollar:

1.      Kattalik, xaqida tushuncha bering?

2.      Kattalikning o`lchamligi va o`lchov birligi deb nimaga aytiladi.

3.      Asosiy va xosilaviy birliklar.

4.      Xalqaro birliklar sistemasi (SI) haqida tushuncha bering.