Toshkent tibbiyot akademiyasi ergashev u. Y. Xirurgik kasalliklar

Hushdan ketish
Hushdan ketish, shikastlanishlarning asorati bo‘lib, qisqa vaqt ichida 
miyaning to‘satdan kamqonligi gipoksiyasi sababchi bo‘ladi. Oldin bemorda 
kuchsizlik, quloqlarda shovqin, ko‘z tinishi, yuragida notinchlik, kayg‘u paydo 
bo‘ladi. Charchash, ozib-to‘zish, yurak kasalliklari, asab buzilishi, havo 
etishmasligi kuchli og‘riq, qon yo‘qotish, uzoq oyoqda turib qolish, yotgan 
bemorlarni to‘satdan turg‘izish turtki bo‘ladi. Teri oqaradi, taxipnoe, yurak 
faoliyati kuchsizlanishi va to‘xtashi ham mumkin. Hushdan ketish chuqurlashsa 
organizm tashqi ta’sirotlarga rioya qilmaydi, ko‘z qorachig‘i kattalashadi, 
yorug‘likka befarq bo‘ladi.

---

163 
Harbiy dalada yoki tinchlik davrida bemorga birinchi yordam ko‘rsatish: 
buzilgan qon aylanishini tezkor bartaraf etish, miyaga qon kelishini to‘la 
ta’minlash va hushdan ketishini oldini olish.
67-rasm. Harbiy dalada yoki tinchlik davrida bemorga birinchi yordam ko‘rsatish 
(Trendelenburg holati) 
Bemorni yotqizish zarur, bosh tomonini pasaytirilib oyoq tomoni ko‘tariladi 
(Trendelenburg holati) nafas olish va qon aylanishiga salbiy ta’sir etuvchi 
vaziyatlar bartaraf etiladi (kiyimlarini bo‘shatish kerak, ko‘ynak bo‘yni echiladi, 
kamar bo‘shashtiriladi va h.k), toza havoga ahamiyat beriladi, bemor chakkalari 
70% spirt bilan uqalanadi, yuziga sovuq suv sepiladi, nashatir spirti xidlatiladi (67 
rasm). Og‘ir holatlarda esa sun’iy nafas oldirish, yurak-tomir vositalari qilinadi. 
Kollaps
Kollaps
 
– yurak-tomir faoliyatini keskin pasayib ketishi, ko‘pincha yurak 
faoliyati buziladi. Kollaps zaharlanishlarda (narkotiklardan), kuchli qon ketishda, 
yurakni o‘ta charchashida, o‘pka tomirlari emboliyasida, kuchli og‘riq va ichki 
kasalliklarda kuzatiladi. Klinik ko‘rinishida haroratni pasayishi, sianoz, sovuq ter, 
qorachiqni kengayishi, nafas olinishi tezlashishi, kuchsiz, tez tomir urishi bilan 
kechadi. 
HDX va shikastlanish xirurgiyasida hamshiralik jarayonida (rasm-68) 
davolash birinchi yordamni tashkillashtirishdan iborat: bemor yotqizilishi kerak.

---

164 
68-rasm. HDX va shikastlanish xirurgiyasida hamshiralik jrayoni 
Toza havo ventilyasiyasi. Yurak faoliyatini yaxshilash uchun kordiamin, 
kofein, strofantin, achchiq choy, kofe va boshqa vositalar qilinadi.