Тошкент Тиббиёт Академияси

Шовқинни физик –гигиеник тавсифи.
Ташқи куч таьсири остида турғун холатда чиқарилиб, тебранма ҳаракатини ва натижада ҳавода тебранма ҳаракатга келтираётган ва ҳар қандай жисм шовқинни манбаи бўла олиши мумкин. Ҳавони тебранма ҳарактери эса эшитув манбаи бўла олиши мумкин. Ҳавонинг тебранма ҳарактери эса эштув органи томонидан товуш шовқин сифатида қабул қилинади. Инсон кулоги 1 сония секундда 16 дан-20000 гача бўлган тебранишни товуш сифатида қабул қилади.
Шовқинни таърифи.
Шовқин - турли частотали, турли жадалликдаги ва баландликдаги товушларни тартибсиз ва ҳавфлилик мажмуаси яъни йигиндисидир. Шовқин частотаси ва жадаллиги кучи билан тавсифланади. Частота 1 сонияда тебранишлар сони билан улчанади Герц, Гц. Аниқланганки агар товуш кучини юз марта оширилса унинг эшитув органи орқали қабул қилиниб баландликда 2 марта ортади. Яъни товуш кучини 100 марта оширилса унинг эшитув органи орқали қабул қилиниб хис қилинади. Бунга кўра субъектив эшитиш хиссёти товушнинг кучига эмас, унинг логарифмик профессанал ортиб боради.
Шовқин Ҳозирги пайтда шовқин жадалиги миқдорий жихатдан баҳолаш учун товуш кучининиг децибелл ва балларда ифодаланади, махсус логарифмик шкала қабул қилинган.
Шкала бутун товушлар дипазони 14 балл ёки 140 дБ га бўлинган (эшитиш бусагасидан оғир бусагасида). Масалан шовқин даражасининг шкала бўйича эшитиш бусагаси даражасда 2 баллдан кўтарилиши тувуш кучининг шу шкала бўйича 100 марта оширишга тўғри келади ва хакоза.
Хисобнинг бошланишни сифатда (яьни шкаланиниг 0 га тенг бўлган даражаси) товушниниг – 102 Вт/м2 тенг стандарт (1000Гц частатаси) товушниниг даражаси қабул қилинган. Хар қандай товушниниг кучи даражасниниг аниқлаш учун абсолют босимини эшитиш бусагаси сифатида қабул қилинган босимга бўлиниб шу нисбатнинг логарифмни олиш керак.
Балл = 20lg -Рабс
Акустикада ва гигеник амалётда аниқрок ўлчашлар учун баллнинг 1/10 қисми бўлган дб - децибелл бирлигида фойдаланиш қулайрокдир. ишлаб чиқаришдаги шовқини жадаллиги санитария меъёрий хужжатларга ҳамда шовқин улчагич асбобларда улчанади. Айни шу бирликда берилган.