Toshkent moliya instituti sh. N. Fayziev, R. D. Dusmuratov, A. A. Karimov, I. N. Kuziev, A. Z. Avlokulov

 
-
Tashkilot faoliyati samaradorligini baholash;
 
O’rganish obektiga qarab, ichki auditning quyidagi turlarini ajratib ko’rsatish 
mumkin: 
-
Boshqaruv tizimining funktsional auditi; 
-
Boshqaruv tizimining tashkiliy-texnikaviy auditi; 
-
Tashkilot boshqaruvining kompleks auditi; 
-
Faoliyat turlari auditi; 
-
muvofiqlilik bo’yicha audit. 
Ichki auditning turlariga tegishli belgilarning tasniflanishi 
Belgilar
Turlari 
Auditorlik 
tekshiruvi 
o’tkaziladigan 
obektlar 
tizimi 
Alohida bo’limning auditi. Oddiy boshqaruv 
tizimiga ega bo’lgan tashkilotning auditi
Amalga 
oshirishning 
davriyligi 
Birlamchi 
Bir martalik 
Operativ 
Yakuniy 
Moliyaviy 
hisobotlarni 
shakllantirishda BHMSning 
qo’llanilish darajasi 
Faoliyatiga BHMSga moliyaviy hisobot beruvchi 
tashkilot va xoldinglar auditi. Ma’lumotlarni 
shakllantirish jihatidan BHMS bo’yicha moliyaviy 
hisobot topshiruvchi tashkilot va xoldinglar auditi.
Tashqi audit hizmati bilan 
o’zaro aloqasi 
Tashqi audit bilan bog’langan 
Tashqi audit bilan bog’lanmagan 
Funktsiyalari 
Boshqaruv tizimining samaradorligini nazorat 

---

177 
qilish va baholash. 
Audit moliyaviy hisobotining aniqligini tasdiqlash 
Firmalar bo’limlari auditi. 
Boshqaruv tizimining funktsional auditida barcha bo’limlardagi ishlab 
chiqarish va samaradorlik baholanadi. 
Boshqaruv 
tizimining 
tashkiliy 
- 
texnikaviy 
auditida 
tashkilot 
bo’limlarining texnologik va tashkiliy masalalarining ichki audit nazoratini 
nazarda tutadi. 
Bunda quyidagilar: 
-
tashqi vakolatli organlar tomonidan o’rnatilgan qonun osti meyoriy 
hujjati, standartlariga;
-
boshqaruv organlari tomonidan belgilangan normativ qoidalar va 
vazifalarga rioya qilishdir. 
Tashkilot boshqaruvining kompleks auditi – korporativ boshqaruv 
tamoyillariga asoslangan holda korxonaning nafaqat moliyaviy xo’jalik 
faoliyatini balki boshqaruv faoliyatini, ichki nazoratning mukammal tashkil 
etilishini va albatta korxonaning buxgalteriya hisobiga oid barcha boshlang’ich 
hujjatlari, aktivlar va majburiyatlar yuzasidan to’liq inventarizatsiya o’tkazishni 
nazarda tutadi.
Faoliyat 
turlari 
auditi 
aktsiyadorlik 
jamiyatlari 
hamda 
holding 
kompaniyalarini bir nechta faoliyat turlari ham mavjud, ya’ni ishlab chiqarish, 
xizmat ko’rsatish hamda savdo sotiq kabilardir. Ichki auditorlar ushbu faoliyat 
turlariga muvofiq o’z reja va dasturlarini ishlab chiqishlari lozim.
Muvofiqlilik bo’yicha audit korxona faoliyati, shu faoliyatga doir 
ma’lumotlar mavjud qonun hujjatlarga qanchalik mos kelayotganligini yoki shu 
qonun hujjatlar buzilgan hollarni aniqlashga qaratilgan tekshiruv. 

---

178 
Muvofiqlik auditiga misol tariqasida daromad solig’ini to’lash jarayonini 
keltirish mumkin. Ushbu jarayonda, daromad solig’ini to’lash vaqtida Soliq 
kodeksidan chetga chiqigan hollar bo’lgan yoki bo’lmaganligi tekshiriladi. 
Ichki auditorlar o’z ish faoliyati jarayonida nafaqat kuzatuv kengashi 
qarorlari bilan balki qonunlar, qarorlar, farmonlar kabi me’yoriy huquqiy hujjatlar 
bilan bevosita tanishib, ularni o’rganib borishi, kerak bo’lsa rahbariyatlarni 
hamda kuzatuv kengashini ular bilan amalda ta’minlab borishi kerak. Chunki 
korxonaning rivojlanish pog’onalari ko’p jihatdan ichki auditorlarga bog’liq 
bo’lishishi kerak.