Toshkent Моliya instituti Моliya fakulteti

2-rasm. Xalqaro fond bozorida evroobligatsiyalarning shakllanish mexanizmi
- evroobligatsiyalar bir vaqtning o’zida bir necha mamlakatlarga yoki turli mamlakatlar fond bozorlariga joylashtiriladi. Xorijiy investorlar o’zlarining mahalliy birjalaridan evroobligatsiyalarni sotib olishlari mumkin. Shuningdek, emitent mamlakat investorlari boshqa mamlakatlar orqali o’z fond bozorlariga etib kelgan evroobligatsiyalarga egalik qilishadi.
- oddiy obligatsiyalardan farqli ravishda evroobligatsiya nominali bo’yicha to’lanadigan foizdan “daromad manbai sifatida” soliq undirilmaydi. O’zining yuqori daromadini soliqqa tortilishidan olib qochib, uni sir saqlaydigan omonatchini Frantsiyada “belgiyalik dantist” deb ham atashadi.
Evroobligatsiyalar bozori transmilliy korporatsiyalarning o’rta va uzoq muddatli investitsiyalarini moliyalashtirishning muhim manbalardan hisoblanadi. Davlatlar odatda byudjet daromadlarini ko’paytirish va davlat qarzlarini qayta moliyalashtirish uchun evroobligatsiyalardan foydalanishadi.
Evroobligatsiyalarning oddiy konvertirlanadigan shakli ham mavjud bo’lib, ma’lum bir belgilangan muddatdan keyin, emitent kompaniya aktsiyalariga ularni almashtirish sharti bilan chiqariladi. Bunday evroobligatsiyalar egasi emitent kompaniya faoliyatining foydalilik darajasi ortadi degan taxmin bilan ularni sotib oladi. Chunki, odatda konvertatsiya davrigacha evroobligatsiyalar bo’yicha foiz to’lovlari amalga oshirilmaydi.
Jahon evroaktsiyalar bozori 1983 yildan sinditsiyalashgan kreditlash amaliyoti bilan birga rivojlana boshladi, biroq ularning emissiyasi evroobligatsiyalarga nisbatan juda kam. Evroaktsiyalarga konvertirlanadigan evroobligatsiyalarning muomalaga chiqarilishi jahon qimmatli qog’ozlar bozorida mazkur turdagi segmentlarni o’zaro integratsiyasini kuchaytirdi.
Evrotijorat veksellari - foiz stavkasi evrodollar depozit sertifikatlari bo’yicha olingan (odatda o’rtacha 0,25%), 3-6 oylik muddatga evrovalyutada rasmiylashtirilgan xujjatli veksellardir. Evroveksellar o’rta muddatli qarz munosabatini ifodalovchi qimmatli qog’ozlar hisoblanadi.
Umuman olganda, evroveksellar bozori hajm jihatdan juda kichik, 1981 yildan boshlab rivojlangan. Evroveksellar 1984 yildan emissiya qilib kelinmoqda.