Toshkent Моliya instituti Моliya fakulteti

1. Xalqaro qimmatli qog‘ozlar bozorining mohiyati, tarkibiy tuzilishi va uning ishtirokchilarining xususiyatlari.
Jahon ssuda kapitallari bozori faoliyati qimmatli qog’ozlar emissiyasi va oldi-sotdisi amalga oshiriladigan jahon fond bozori bilan uzviy bog’liq holda rivojlanadi. Ushbu bog’liqlik aktivlar sekyuritizatsiyasi (inglizcha securities – qimmatli qog’ozlar), xususan bank kreditlari bilan ta’minlangan qimmatli qog’ozlarni chiqarish jarayoni bilan, hosila moliyaviy vositalar yangicha turlarini amaliyotda ko’payishi bilan kuchayib bormoqda. Aktivlar seyuritizatsiyasiga asoslangan qimmatli qog’ozlar bankdan qarzdorning kreditni so’ndirish uchun to’lagan mablag’lari hisobidan qoplanadi.Jahonda qimmatli qog’ozlarning birlamchi bozorida yangi chiqarilgan qimmatli qog’ozlarning savdosi, ya’ni bunda emitent va investor o’rtasida o’zaro oldi-sotdi operatsiyasi amalga oshiriladi .
Ikkilamchi bozorda avval chiqarilgan qimmatli qog’ozlar oldingi xaridor va yangi investor o’rtasida, ya’ni investorlar o’rtasida savdo qilinadi. Bugungi kunda hosila moliyaviy vositalar bozori ham jadal sur’atlar bilan rivojlanib bormoqda.
Evromoliyaviy bozorda nominali evrovalyuta, masalan AQSh dollari, evro yoki Yaponiya ienasi bo’lgan qimmatli qog’ozlar oldi-sotdi qilinadi.
Evroqimmatli qog’ozlar (euro-securities) bu erkin muomalada bo’luvchi (transferable securities), sindikat anderrayterlar, yoki turli mamlakatlardan bo’lgan ikki ishtirokchi orqali joylashtiriladigan, ularni bir yoki undan ortiq mamlakatlarga sotish rejalashtirilgan, faqat moliya-kredit tashkilotlari orqali ega bo’lish mumkin bo’lgan qimmatli qog’ozlar hisoblanadi. Bugungi kunda, jahon fond bozorida qimmatli qog’ozlarning yillik emissiyasi hajmi barcha manbalar hisobidan talabgorlarga berilgan xalqaro kreditlar va moliyaviy mablag’larning qariyb yarmini tashkil etadi. Xalqaro qarz qimmatli qog’ozlar xalqaro fond bozorida kapitalni jalb etishning va operatsiyalarning asosini tashkil etadi. Ularning tarkibida xalqaro obligatsiyalar va notalarni, turli kompaniyalar (korporativ), moliyaviy institutlar va davlatlarning xalqaro qarz qimmatli qog’ozlarini alohida ajratib ko’rsatish mumkin.