Korxonada aktivlaming o ig an yildagi holati 13 198 104 658 ming
so‘mni, joriy yildagi kocrsatkich 24 276 893 065 ming so‘ni tashkil
etgan. Sotishdan tushum hajmining o‘zgarishiga mos ravishda hisob-
kitoblami amalga oshirish natijalari yuzasidan kelgusi 2018 yilga
korxonaning aktivlarini hajmini 31 672 544 789 ming so‘m qilib
belgilash mumkin. Bunga barcha asoslar etarli hisoblanadi. Negaki,
sotish hajmining 1.54 darajaga ortishida aktivlar hajmining o4zgarishi
xuddi shu ifodaga olib kela oladi. Passivlar ya’ni o ‘z m ablagiari va
majburiyatlarning joriy qismi 26 921 643 122 ming so‘mga teng b o ig a n
holda kelgusida korxona 4 750 901 667 ming so‘mga qocshimcha
moliyalashtirishlami talab etadi.
14.3.
Daromadlar va xarajatlami bashoratlash: sotish hajmi,
mahsulot tannarxi, operatsion daromad va xarajatlar, foyda hajmi
va rentabellik darajalarini bashoratlash
Moliyaviy natijalami bashoratlash korxona faoliyat natijaviyligini
xarakterlovchi ko'rsatkichlami: daromadlar va xarajatlami, foyda va
zararlami kelgusidagi kutilishlarini rejalashtirishni, ko‘zda tutishni
xarakterlaydi.
Daromad va xarajatlar moliyaviy natijalaming muhim elementlari,
tarkibiy birliklarini yillar bo'yicha ocsish
darajalariga qarab bashorat
qilinadi.
Moliyaviy natijalami bashoratlash amaliyotida quyidagi asosiy
metodlardan foydalanish mumkin: iqtisodiy tahlil metodi; normativ
metod; balansli hisob-kitoblar va pul oqimlari metodi; ko‘p variantlilik
metodi; iqtisodiy-matematik modellashtirish metodi va boshqa metodlar.
Moliyaviy
natijalami
bashoratlashning
quyidagi
asosiy
bosqichlarini ajratib ko‘rsatish mumkin: xo‘jalik yurituvchi subyektlar
faoliyatining moliyaviy
natijalarini tadqiq etish; joriy rejalaming
o'zgarishi asosida moliyaviy hisobotlaming bashorat variantlarini ishlab
chiqish; xo‘jalik yurituvchi subyektning moliyaviy resurslarga b o ig an
aniq ehtiyojlarini aniqlash; moliyalashtirish manbalari (shu jumladan,
706
o4z va tashqi manbalaming) va ularning tarkibiy tuzilishini bashoratlash;
xo'jalik yurituvchi subyektlar moliyasini
boshqarishning tizimini
yaratish va uni ushlab turish (qoilab-quvvatlash);
Moliyaviy natijalami bashoratlashning: strategik (uzoq muddatga)
va joriy (qisqa muddatga) turlarini tarkiblash mumkin.
“O ‘zbekiston temir yo4Ilari” AJ ning moliyaviy natijalar
to4g 4risidagi hisoboti (2016-2017 yy.)
Ko‘rsatkichlar nomi
2017 yil
2016 yil
Mahsulot (ish va xizmat)lami sotishdan
sof tushum
5 180 801 340 3 362 225 550
Sotilgan mahsulot (ish va xizmat) aming
tannarxi
3 191 287 162 2 474 622 038
Mahsulot
(ish
va
xizmat)larni
sotishning yalpi foydasi
1 989 514 178
887 603 512
Davr xarajatlari
752 744 444
568 302 199
Boshka operatsion xarajatlar
178 630 359
135 306 333
Asosiy faoliyatning foydasi
1 415 400 093
454 607 646
Moliyaviy faoliyat bo‘yicha xarajatlar
833 455 050
159 047 300
Moliyaviy faoliyatning daromadlari
506 789 162
269 112 080
Daromad (foyda) solig‘ini toMagunga
qadar foyda
1 088 734 205
564 672 426
Favquloddagi foyda va zararlar
0
0
Daromad (foyda) solig‘i
30 730 577
16 304 363
Foydadan boshqa soliqlar va yig‘imlar
83 965 344
40 674 456
Hisobot davrining so f foydasi
974 038 284
507 693 607
“O‘zbekiston temir yoMlari” AJ ning moliyaviy natijalar
to4g 4risidagi hisoboti (2018 yil bashorati)
Ko‘rsatkichlar nomi
2016 yil
2017 yil
0 ‘rtacha
o‘sishi
indeksi
2018 yil
bashorati
Mahsulot (ish va xizmat)
lami
sotishdan sof tushum
3 362
225 550
5 180
801 340
1.54
7 978 434
064
Sotilgan mahsulot (ish va
xizmat)larning tannarxi
2 474 622
038
3 191
287 162
1.29
4 116 760
439
Mahsulot
(ish
va 887 603
1 989
3 861 673
707
xizmat)larni
sotishning
yalpi foydasi
512
514 178
625
Davr xarajatlari
568 302
199
752 744
444
o‘zgarishsiz
752 744
444
Boshka
operatsion
xarajatlar
135 306
333
178 630
359
o‘zgarishsiz
178 630
359
Asosiy
faoliyatning
foydasi
454 607
646
1 415
400 093
2 930 298
822
Moliyaviy
faoliyat
bo‘yicha xarajatlar
159047
300
833 455
050
o‘zgarishsiz 833455050
Moliyaviy
faoliyatning
daromadlari
269 112
080
506 789
162
o‘zgarishsiz 506789162
Daromad
(foyda)
solig‘ini
to‘lagunga
qadar foyda
564 672
426
1 088
734 205
2 603 632
934
Favquloddagi
foyda va
zararlar
0
0
o‘zgarishsiz
0
Daromad (foyda) solig‘i
16
304 363
30
730 577
(
2.8
%)+(
2.8
% )/2
72 901 722
Foydadan boshqa soliqlar
va yig‘imlar
40
674 456
83
965 344
(7.2
%)+(7.7
% )/2
193 970
653
Hisobot davrining sof
foydasi
507 693
607
974 038
284
2 336 760
559
Xo'jalik yurituvchi subyektlarning samaradorligini baholashning
asosiy ko'rsatkichi sifatida moliyaviy samaradorlik, y a’ni sof foyda
bo'yicha rentabellik ko'rsatkichini olish mumkin. Uni hisoblash
formulasi quyidagicha:
Rk = (Cf : 0 ‘k) x 100; Ra = (Cf : A) x 100
Bu yerda:
Rk? Ra ~ sof foyda bo'yicha o 'z kapitali
va aktivlaming rentabelligi;
Sf - sof foyda;
0
‘k - o 'z kapitalining o'rtacha yillik qiymati;
A - aktivlaming o'rtacha yillik qiymati.
708
Bu ko'rsatkichning o'sishi foydani soliqqa tortishni qo'shib
hisoblagan holda ichki va tashqi xarakterdagi ko'plab omillarga b o g iiq .
Rentabellikni tarkib toptiruvchilami tahlil qilish uchun amaliyotda
birinchi marta Dyupon formulasidan foydalaniladi.
R
= (Sf/ 0 ‘k)
x
(Sf/T s)
x
(T/A)
x
(A /0 ‘k),
Bu yerda:
T s - Sof tushum;
A
- Aktivlar.
Bir vaqtning o'zida bu formuladagi
( Sf f O\ )
nisbati sof foydaga
ko‘ra o‘z kapitalining rentabellik koeffitsiyentini,
(Sf/Ts)
nisbati
sotuv
rentabelligini ifodalab tahlil qilinayotgan davrda sof foyda va sotuv
hajmi (tushum) o'rtasidagi nisbatni aks ettiradi. Ushbu ko‘rsatkchlar
sotilgan mahsulotning daromadliligini ham xarakterlaydi.
(Ts/A) nisbat xo'jalik faolligi koeffitsiyentini ko‘rsatadi. Bu
koeffitsiyent aktivlaming aylanuvchanligi ifoda etadi.
(A /0 4k) nisbat bir so‘mlik o 4z kapitaliga to ‘g‘ri keluvchi
aktivlaming umumiy miqdorini ko‘rsatadi.
Aktivlardan
foydalanish darajasi,
ularning
aylanish
tezligi,
realizatsiya hajmi va sotilayotgan mahsulotlaming daromadliligi xo'jalik
yurituvchi
subyekt
moliya-xo4jalik
faoliyatining
barcha
asosiy
parametrlari o 4zaro bogMiqligini ifodalaydi.
Aktivlarining takror ishlab chiqarishdagi rolini baholash uchun
xo'jalik faolligi koeffitsiyentidan baholanadi.
K xf= T s / A
Bu yerda:
K xf - xo4jalik faolligi koeffitsiyenti.
Bu ko4rsatkich bir so4mlik foydalanilayotgan aktivlarga to
4
g4ri
keluvchi tushumni xarakterlaydi. Uning o'sishi boshqa barcha moliyaviy
ko'rsatkichlarining oshishi (ko
4
payishi)ga asos bo4lib xizmat qiladi.
Aktivlarga joylashtirilgan kapitalning oqilona
tarkibiy tuzilishi ham
muhim ahamiyatga ega.
Do'stlaringiz bilan baham: 
