Toshkent moliya instituti iqtisodiyot nazariyasi

2. Kredit turlari va tamoyillari
. 
 
 
Kredit  turlari  xilma-xil,  ularga turli  jihatdan  yondashish  mumkin. 
   - Qarz  oluvchilarning  asosiy  guruhlariga   ko’ra: korxonalar, aholi,   davlat   
krediti; 
  -    Ko’zlangan    maqsadga  ko’ra: iste’mol,  qishloq  xo’jaligi, savdo,  investitsiya, 
byudjet kreditlari. 
  -  Berilgan  vaqtiga  ko’ra: qisqa (1 yilgacha), o’rta  (1 yildan 5 yilgacha), uzoq (5 
yildan ortiq) muddatli kreditlarga bo’linadi. 
  -  Funktsiya  qilish   sferasiga  ko’ra,  kredit   ikki   turga   bo’linadi:   oborot  
kapitalini  tashkil  etish,  uni  tor  ma’noda  kredit deb yuritiladi. Hamda  asosiy  
kapital  olish  uchun  sarflanadigan, odatda  uni  ssuda  deb  yuritiladi.  
      1.  Overdraft  –  bank  mijoziga  kunlik foiz to’lash sharti bilan hisob raqamidagi 
mablag’i etmagan hollarda shartlashilgan miqdorda qarz berib, bank kreditini 
ta’minlanishini talab qilmasligi mumkin. Bunda bank mijozi hisobiga kelib tushgan 
pulni darrov o’z hisobiga o’tkazib olmaydi. Mijoz qarzni o’ziga qulay paytda 
to’laydi.  
     2.  Kontokorrent  shaklida  qarz  berganda bank moliyaviy jihatdan barqaror deb 
topgan mijozlariga oborot mablag’lari uchun kreditni qattiq cheklamasligi mumkin.  
     3.  Avans-Evropa  mamlakatlarida bankning har xil shartga ko’ra (overdraft, 
kontokorrent ham shunga kiradi) qarz berishi. 
  -  Kreditni   qaytarish  ta’minlanganligiga  ko’ra   ham    ikki turga  bo’linadi: 
ta’minlanmagan yoki blankli (overdraft, kontokorrent)  va ta’minlangan kredit;  
   - Kredit  berish  usuliga  ko’ra:  kompensatsion  ya’ni  o’z  mablag’larini  to’ldirish  
uchun  hisob schyotiga (varaqasiga) o’tkaziladigan va to’lov  to’g’ridan-to’g’ri qarzni 
qaytarish,  haq  to’lash  topshirilgan kredit;  
   - Kredit  qaytarilishiga  ko’ra:  to’lash  muddati  uzaytirilgan, bo’lib  to’lanadigan,  
hamda  biri to’la  qaytariladigan  kreditlarga  bo’linadi. Qarz  hajmi va muddatini 
cheklanishi  darajasiga   ko’ra  limitlangan va limitlanmagan kreditlarga bo’linadi. 
Kreditning  qaysi  turi  bo’lmasin, qanday shaklda  berilishidan  qat’iy  nazar, kredit 
berishning  asosiy tamoyillariga  rioya qilinishi kerak. Ular  quyidagilar: