Toshkent moliya instituti Budjet hisobi va g’aznachilik fakultetining “Investitsion loyihalarni moliyalashtirish” ta’lim yo’nalishi bbi-50 guruh

)	=
46.2 %
356 930 324

Demak chegaralar o’rtasida 46.2 % jiddiy tafovut mavjud.
Yuqorida koʼrsatilgan sabablarga asosan har bir baholash usulining oʼziga yarasha kamchiliklari mavjud boʼlib, ushbu xolat jiddiy tafovutga olib kelishi mumkin.
Bunda tiklanish qiymatidan eskirishni chegirib tashlash yoʼli bilan aniqlangan hamda bozor talab taklifni inobatga olish iloji yoʼqligi, joylashgan joyiga tuzatishlar, yaʼni qatnov yoʼliga yaqinligi yoki qatnov yoʼlidan ichkaridaligini inobatga olmaganligi sababli xarajat yondashuvi bilan qiyosiy yondashuvlar oʼrtasida jiddiy tafovutni vujudga keldi.
Turli yondoshuvlar bilan mezonlarni oʼlchov koeffitsientlarini aniqlash boʼyicha olib borilgan hisob-kitob natijalarini muvofiqlashtirish quyidagicha:
Baholash natijalarini muvofiqlashtirish quyidagi jadvalda aks ettirilgan:
7-jadval
Baholash obyektining yakuniy qiymati (сўм)¹⁰

Yondashuvlar usuli	Xarajat yondashuvi (Kxar)	Daromad yondashuvi (Kdar)	Qiyosiy yondashuv (Kqiyos)
Аniqlangan qiymat	191 886 728	Qoʼllanilmadi.	356 930 324
Solishtirma oʼlchov koeffitsientlarni topish formulasi	S1 = Kxar / (Kxar + Kdar + Kqiyos)	S2 = Kdar / (Kxar + Kdar + Kqiyos)	S3 = Kqiyos / (Kxar + Kdar + Kqiyos)
Oʼlchov koeffitsentlari	0.35	0.0	0.65
Oʼlchov qiymatlari	67 090 693	0.0	232 134 289
Muvofiqlashtirish qiymatini topish formulasi	S1+S2+S3
Muvofiqlashtirilgan qiymat	299 224 982

Baholash obyektining baholash sanasiga aniqlangan bozor qiymati yaxlitlaganda: 299 225 000 (Ikki yuz toʼqson toʼqqiz million ikki yuz yigirma besh ming) soʼmni tashkil qildi.

XULOSA

“Ko‘chmas mulk turi bo‘lgan yerni baholash usullari” mavzusidagi kurs ishi yuzasidan quyidagi xulosalarga kelindi:
- ko‘chmas mulk obyektlarini baholashda uchala yondashuv usullariga birdek e’tibor berish kerak. Xarajatlarga oid yondashuvda qurilish bahosini shartnomaviy joriy narxda aniqlashning metodik usullaridan, ya’ni rersurs va yiriklashtirilgan usullardan foydalanish ko’chmas mulk qiymatining ishonchlilik va aniqlik darajasini sezilarli darajada oshiradi deb qaralsada, ammo bozor holatiga yaqin va qiymati hozirgi kundagi kundagi talab va taklifga mos keladigan yondashuv sifatida qiyosiy yondashuvni ta’kidlashimiz lozim. Daromadli yondashuv bo‘lsa, baholanayotgan obyektdan kutilayotgan daromadni kapitallashtirish yo’li orqali aniqlanadi;
- yer va yerga bo‘lgan huquqlar qiymatini baholashda ko‘chmas mulk bozorida doimo yangilanib turuvchi, sotuvlarning qiymatini qamrab oluvchi, obyektlarning iqtisodiy tavsiflari bo‘yicha ma’lumotlar bazasini shakllantirish. Bu turdagi ma’lumotlar bazasi ko‘chmas mulk obyektlarini baholash jarayonining va undan olinadigan natijalar sifatining sezilarli darajada yaxshilanishiga hamda obyektlar qiymatining aniqligini oshirishga asos bo’ladi;
- iqtisodiyot tarmoqlari bo‘yicha asosiy ko‘rsatkichlar, ularning o‘zgarish dinamikasi va baholash obyektining bozordagi holatiga ta’sirini o‘rganish;
- baholash obyektining qiymatini baholash uchun, uning qiymatiga ta’sir qiluvchi omillar yig‘indisi yoki alohida omillar ta’siri to‘g‘risida tasavvurga ega bo’lishi talab etiladi. Ularga obyektning joylashgan joyi, transport qulayligi, ijtimoiy infrastruktura, seysmik omillar, hududning (atrof-muhitning) ifloslanganligi, tabiiy muhit kabi omillarni misol qilish mumkin. Bu omillar yerning yakuniy qiymatiga sezilarli ravishda ta’sir qiladi;
- analog obyektlar haqida yetarlicha ko‘p darajada ma’lumotlarning mavjud bo‘lgan sharoitda, statistik usullarini tanlash, baholashning modellarini yaratish va ularga asoslangan xulosalarni olish;
- baholash xizmatlari va munosabatlarini tartibga soluvchi qonunchilik huquqiy va me’yoriy hujjatlarni, xususan, baholashning milliy standartlarini takomillashtirish;
- yuqori malakali baholovchi mutaxassislar, ekspertlarni tayyorlash va qayta tayyorlash va malakasini oshirish va qabul qilingan qonuniy-me’yoriy hujjatlarni amaliyotga tadbiq qilish;
- baholash ishlarining dasturiy ta’minotini ishlab chiqish.
Baholovchi ko‘chmas mulk qiymatini baholash uchun, ushbu ko‘chmas mulk bahosiga ta’sir qiluvchi omillar yig‘indisi yoki alohida omillar ta’siri to‘g‘risida tasavvurga ega bo‘lishi lozimligi aytib o‘tildi. Undan tashqari, har baholash ishini amalga oshirishgan avval baholovchi tomonidan mulk obyekti har jihatdan o‘rganiladi. Jumladan, yer qiymatini baholash davomida baholovchi yerdan foydalanishning ehtimol tutilgan variantlarini tanlashga uning jismoniy tavsifi, servitutlar va boshqa qo‘shimcha yuklamalar, yaxshilashlarni amalga oshirish mumkin emasligi, obyekt joylashgan yer hamda baholovchi aniqlashi shart bo‘lgan boshqa omillar muayyan cheklashlar belgilashi mumkin.
Ko‘chmas mulk obyektidan foydalanish 4 ta talabga javob berishi lozim. Bu jismonan iloji bor, qonuniy hal etilgan, moliyaviy baquvvat va maksimal samarali bo‘lishi kerak. Aynan shu talablar bajarilgan taqdirda baholash jarayoni baholash natijasi samarali va albatta ijobiy ahamiyat kasb etadi.
Xulosa o’rnida shuni ta’kidlab o‘tish lozimki, yerning qiymatini baholashdan olingan yakuniy natija baholovchining ko‘rsatadigan xizmatining professionalligidan va albatta bozor konyukturasi, mulk obyektining holati hamda unga ta’sir etuvchi bir qancha omillar natijasida shakllanadi.