Тошкент молия институти банк иши факультети

Тижорат банкларини кредитлаш амалиётини жорий ҳолати таҳлили

Ҳар қандай фаолиятдагидек банк фаолияти ҳам мавжуд маблағларни энг кам хатар асосида жойлаштириб юқори даромад олиш имкониятига эга бўлишни кўзда тутади. Тижорат банклари фаолиятини асосий йўналишларидан бири кредитлаш бўлиб, банклар томонидан амалга ошириладиган кредит операциялари ва уларни самарадорлиги асосан кредитлаш жараёнини қандай ташкил этилганига боғлиқ.
Юқори даромад олиш эса ўз навбатида банклар олиб борадиган операцияларнинг хатарлилик даражасини оширади, чунки банклар асосан четдан жалб қилинган ресурслар билан ишлайдилар. Улар бир томондан ўз акциядорлари олдида жавобгар бўлсалар, иккинчи томондан, ўз маблағларини ишониб топширган ва банк хизматларидан фойдаланаётган мижозлар олдида мажбуриятга эгадирлар. Шу сабабли, тижорат банклари бошқа хўжалик субъектларига қараганда бир неча баробар юқори хатар билан фаолият кўрсатадилар.
Маълумки, кредитлаш амалиётининг тижорат банклари фаолиятида тутган ўрнини баҳолашда банк активлари ҳамда уларнинг ЯИМдаги салмоғини ўрганиш муҳим ҳисобланиб, биз қуйидаги жадвал орқали ушбу ҳолатни кўриб чиқамиз.
7-жадвал
Ўзбекистон Республикаси тижорат банклари активлариниг ЯИМдаги улуши²⁴, (млрд. сўм)

Кўрсаткичлар	2014 й.	2015 й.	2016 й.	2017 й.	2018 й.
ЯИМ	144,900	171,400	199,300	249,200	407,500
Банк активлари	56,223	65,176	80,362	166,631	214,419
ЯИМга нисбатан фоиз ҳисобида	38,8	38,0	40,3	66,8	52,6

* маълумотлар молиявий йилларнинг сўнгги санасига берилган.

Мазкур жадвал маълумотларидан кўриниб турибдики, банк активлари йилдан-йилга ўсиш хусусиятига эга. Уларнинг мамлакат ЯИМдаги улушига назар ташлайдиган бўлсак, 2014-2018 йиллар мобайнида ушбу кщрсаткич мунтазам равишда ўсиб бормоқда. Сабаби, ҳукумат томонидан олиб борилаётган ислоҳотлар, жумладан, Ўзбекистон Республикаси Президентининг « Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги “Ўзбекистон Республикасини янада ривожлантириш бўйича Ҳаракатлар стратегияси тўғрисида”ги ПФ-4947-сонли Фармони» мамлакатимизда банклар томонидан реал секторни молиявий қўллаб-қувватлашдаги ролини янада ошишига замин яратди.

Банк активларининг асосий қисмини кредит қуйилмалари ташкил этади. Сабаби, тижорат банкларида кредитлаш амалиётини тўғри ташкил этилиши туфайли банкнинг асосий даромадлари шакллантирилади. Бундан ташқари мамлакат иқтисодий ўсишини таъминлашда банк кредитлариниг ўрни катта. Мамлакат ЯИМда банк кредитлари улушининг ортиб бориши иқтисодиётна жадал суръатларда ўсишини таъминлайди.