Toshkent moliya instituti "bank hisobi va audit" kafedrasi

Aktivlar Majburiyatlar

Qimmatli qog’ozlar -$100 mln
Kreditlar +$100 mln

Zaxiralarning $100 millionga ko’payishi birinchi milliy bankda $100 mln qo’shimcha kreditga aylantirgan, boshqa bank bilan kelishuv natijasida kelgan qo’shimcha $100 mln depozit qo’shilgan. Birinchi milliy bank hisob raqamida yozilgan barcha cheklar naqd pulga aylantirgandan ko’ra banklarda jamg’arib boriladi, chunki biz shuni xulasa qilamizki, odamlar qo’shimcha valyutani saqlab turishni xohlashmaydilar. Keling endi boshqa banklarda bu depozitlar bilan bog’liq nimalar sodir bo’lishi haqida so’z yuritamiz.

Depozitlarning hosil bo’lishi: bank tizimi
Tahlilni soddalashtirish uchun, shuni hisoblaymizki, birinchi milliy bankning krediti orqali jalb qilingan $100 mln depozit A bankda jamg’arildi, va bu bankda hech qanday bank ortiqcha zaxira saqlab turmaydi. A bankning T- buxgalteriyasi quyidagicha bo’ladi:

A BANK
Aktivlar	majburiyatlar
Zaxiralar +$100 mln	Chekli depozitlar +$100 mln

Agar majburiy zaxira foiz stavkasi 10 % bo’lsa, bu bank majburiy zaxira uchun 10 mln dollar to’lab berishi kerak va 90 mln dollar qo’shimcha zaxira qoladi. Chunki A bank (xuddi birinchi milliy bankka o’xshab) ortiqcha zaxira saqlab turishni xohlamaydi. To’liq hajmda kreditga berib yuboriladi. A bankning krediti va chekli depozitlari 90 mln dollargacha ko’payadi, lekin qarzga oluvchilar chekli depozitlarni 90 mln dollarini sarflaganda, ular va A bankdagi zaxiralar shuncha summaga kamayadi. Sof natija A bankning T –schoti quyidagi ko’rinishga keladi: