Toshkent kimyo-texnologiya instituti oziq-ovqat mahsulotlari texnologiyasi fakulteti

 
Ishqorsiz  rafinatsiya.  Xozirgi  vaqtda  yog‘ning  glitserid  qismiga  ta’sir 
qiluvchi  omillar  harorat,  havo  kislorodi  va  boshqalar  bilan  bog‘liq  jarayonlarni 
qisqartirish yo‘nalishi aniq belgilab qo‘yildi. Shunga asosan moy va gidrogenlangan 
oziqa  yog‘larini  sifatini  yaxshilash  uchun  ishqor bilan  ishlov bermasdan,  erkin  yog‘ 
kislotalari va hid beruvchi moddalarni distillyasiyali rafinatsiya usuli bilan yo‘qotish 
maqsadga muvofiq deb hisoblanmoqda.  
Oziqa salomasini ishqorsiz rafinatsiyalash. Rafinatsiyalash uchun berilayotgan 
rafinatsiyalanmagan  oziqa  salomasi  quyidagi  ko‘rsatgichlarga  ega  bo‘ladi:  kislota 
soni  1  mg  KON  dan  ko‘p  emas,  namlik  va  uchuvchan  moddalar  miqdori  0,2%  dan 
ko‘p emas va nikel miqdori 10 mg/kg dan ko‘p emas. 
Ishqorsiz  rafinatsiya  jarayoni  ikki  bosqichdan  iborat:  birinchisi  yog‘ni 
jarayonga tayyorlashdan, ikkinchisi erkin yog‘ kislotalari va hid beruvchi moddalarni 
distillyasiyalab haydash.  
Birinchi  bosqich  salomasdagi  nikel  va  nikelli  sovunni  limon  kislotasi  bilan 
qayta  ishlab  salomasda  erimaydigan  nikel-limon  nordon  tuzini  hosil  qilish,  so‘ngra 
uni  kondensat  bilan  yuvish,  separatorda  fazalarga  ajratish,  quritish,  nikelli  sovun, 
yog‘  kislotalari,  nikel  qoldiqlarini  yo‘qotish  uchun  adsorbsiyali  rafinatsiyalashdan 
iborat. 

---

 
50 
Salomasga  limon  kislotasi  bilan  ishlov  berilayotganda  harorat  90
0
C,  kislota 
konsentratsiyasi  5-15%  va  nikel  miqdoriga  qarab  sarfi  25-50  g/t  bo‘ladi.  Oqlashda 
adsorbent miqdori moy massasiga nisbatan 0,4-0,5% bo‘ladi. 
Oziqa  salomaslari  uchun  ikkinchi  bosqich  yog‘  kislotalarni  ushlab  qoluvchi 
qo‘shimcha moslamalar bilan ta’minlangan uzluksiz dezodoratsiya qurilmalarida olib 
boriladi. Shuning uchun A1-MND va “De SMET” sxemalarida qo‘shimcha ravishda 
birinchi barometrik kondensatordan  oldin  kondensator-tutgich,  uchuvchi  moddalarni 
yig‘gich o‘rnatilgan. 
Moyni ishqorsiz rafinatsiyalash. Bu usul kislotaligi 10% va undan ortiq bo‘lgan 
moyni  qayta  ishlashda  yuqori  samara  beradi  va  natijada  kislotaligi  0,5%  dan  kam 
bo‘lgan rafinatsiyalangan moy va distillangan yog‘ kislotasi olinadi. Distillyasiyaga 
tayyorlashni  asosini  moyni  chuqur  gidrotatsiya  qilish  va  oqlash  tashkil  etadi. 
Distillyasiyali  rafinatsiya  jarayoni  bir  qator  qurilmalarda  olib  boriladi.  Eng  ko‘p 
tarqalganlaridan biri bu, “Djanatssa” nomli Italiya firmasining liniyasi hisoblanadi.