|
Vaziyatli masala 5.
Aholisining soni 250000 bo’lgan kichik shaharcha yaqinida, 500 m masofada qora metallurgiya zavodini qurish rejalashtirildi. Shaharcha aholisidan hosil bo’ladigan suyuq chiqindini zararsizlantirish uchun esa filtratsiya maydonlari tashkil etiladi, ularning SXM ni esa 100 m ni tashkil etadi. Korxona bilan aholi punkti o’rtasida yashil o’simliklar ekrani bo’lib uning kengligi 25 m ni tashkil etadi. Shu holat bo‘yicha o‘z xulosangizni bering.
Vaziyatli masala 6
Bo'linmaning qo'mondonlik punktida termometrning ko'rsatkichlariga ko'ra, 1,5 m balandlikda havo harorati 25 °C, namlik – 19% edi. Havo harakati sezilmaydi. Xodimlar engil ishlarni dala kiyimida ustki kiyimsiz bajarmoqdalar.
Savollar:
1. Mikroiqlimga gigiyena bo'yicha har tomonlama baho bering.
Nazorat uchun savollar:
1. Inson organizmiga iqlim va ob-havoning fiziologik holatiga ta'siri.
2. Ozonni buzadigan qanday moddalar ma'lum?
3. UB nurlanishining inson organizmiga ta'siri.
4. Atmosfera havosini ifloslantiruvchi moddalarning inson salomatligiga ta'siri.
5. Atmosfera havosining tarkibi.
6. Havoning ifloslanishining asosiy manbalari.
7. Nisbiy namlik nima?
8. Barometrik bosimning o'zgarishi odamlarda qanday patologik holatlarni keltirib chiqaradi?
9. Mikroklimatni yaxshilash usullari.
10. Odamlarning meteosezgirligini oldini olish choralari.
12. Xonadagi karbonat angidrid miqdorining ko'payishi odamga qanday ta'sir qiladi?
Мавзу: SUV SALOMATLIK OMILI. AHOLI SUV TA’MINOTINI GIGIENIK ASOSLARI
Suv omilining inson hayotidagi o'rni. Suvning fiziologik qiymati, iste'mol me'yorlari
Yerdagi barcha suv resurslari "gidrosfera" tushunchasi bilan birlashtirilgan. Insoniyat hayoti va salomatligi uchun suvning ahamiyati katta. Gidrosfera sayyoramizning iqlimini tartibga soladi, odamlarning iqtisodiy va ishlab chiqarish faoliyatini ta'minlaydi. Yerda yashaydigan barcha tirik organimlarning tarkibiga kirib, erituvchi va ozuqa tashuvchi ahamiyatga ega. Suv biokimyoviy jarayonlarda qatnashadi, atrof-muhit bilan issiqlik almashinuvini tartibga soladi. Tananing fiziologik funksiyalarini ta'minlash bilan bir qatorda suv eng muhim sanitariya-gigiyena ahamiyatiga ega.
Suv boshqa omillar bilan birgalikda Yer yuzini shakllantirishda qatnashadi, toshlarni parchalab, tuproq hosil qiladi va landshaftlarni o'zgartiradi. Yer sharining barcha mintaqalarida iqlim va ob-havo asosan atmosferada suv havzalari va suv bug'lari borligi bilan belgilanadi.
|
Ma'lumki, inson tanasi 70% gacha suvdan iborat. Suyaklar tarkibida 22%, yog 'to'qimalarida – 30%, jigarda – 70%, yurak mushaklarida – 79%, buyraklarda – 83%, shishasimon shishada – 99% suv mavjud. Suv qonnning asosiy tarkibiga kiradi. U ter, tupurik, siydik va najas orqali tanadan toksinlar va toksik moddalarni yo'q chiqib ketishida ishtirok etadi. Shuning uchun suvning ozgina yo'qotilishi ham organizm faoliyatining jiddiy buzilishiga olib keladi.
Suvni 10% gacha yo'qotish zaiflik, oyoq-qo'llarining titrashi va xavotirning namoyon bo'lishiga olib keladi. 20-25% yo'qotish organizm uchun o'limdir, chunki barcha metabolik reaktsiyalar, ovqat hazm qilish va hujayralar sintezi faqat suv muhitida bo'ladi.
|
Tananing termoregulyatsiyasida suvning roli ham katta. Ter bug'langanda odam taxminan 30% issiqlik energiyasini yo'qotadi.
Kishi kuniga o'rtacha 2,5 litr suyuqlik iste'mol qilishi kerak. Oziq-ovqatsiz suv iste’mol qilib 2 oygacha suvsiz - bir necha kungina yashash mumkin.
Suvning inson hayotidagi gigienik roli ham bundan kam emas. Sanitariya va maishiy-xo’jalik maqsadlar uchun ko'p miqdordagi suv ishlatiladi, bu gigiena qoidalariga amal qilishga yordam beradi - tanani parvarish qilish, uy-ro'zg'or buyumlarini toza saqlash va hk.
Mutaxassislarning fikriga ko'ra, sayyoramizdagi umumiy suv zaxiralari taxminan 1386 million km3 ni tashkil qiladi. Ushbu zaxiralarning 97,5 foizini tuz va minerallashgan suvlar tashkil etadi.
Suv massasining 96,5% okeanlarga to'g'ri keladi. Toza suv hajmi ancha kam, bu Yerdagi suv zahirasining 2,5 foizini tashkil etadi (3,5 million km3). Ushbu 3,5 million km3 ning 85% muzliklar va qor qoplamida to'plangan bo'lib, ularning asosiy zaxiralari Antarktidada joylashgan. Suv doimiy harakatda. Suv aylanishi gidrosferaning barcha qismlarini bir-biriga bog'lab, umuman yopiq tizim hosil qiladi: okean - atmosfera - quruqlik.
Suvning fizik holatidagi o'zgarishlar uning tabiatdagi siklining markazidir. Bug'lanish paytida suv bug'lari doimiy ravishda atmosferaga ko’tarilib, kondensatsiya va yog'ingarchilik natijasida Yerga qaytadi.
Suvdan maishiy maqsadlarda foydalanish tabiatdagi suv aylanishining bo'g'inlaridan biridir. Ammo antropogen sikl tabiiy aylanishdan farq qiladi, bug'lanish jarayonida odam ishlatadigan suvning faqat bir qismi qattiq xolda atmosferaga qaytadi. Yana bir qismi (tarkibiy qismi, masalan, shaharlarni va ko'pgina sanoat korxonalarini suv bilan ta'minlashning 90%) daryolar va suv havzalariga sanoat chiqindilari bilan ifloslangan chiqindi suvlar shaklida tushiriladi.
1- Jadval
Do'stlaringiz bilan baham: |
