Тошкент кимё-технология институти “менежмент ва касб таълими” факултети

Ароқ ва ликёр-apoк маҳсулотлари. 
Ароқ ва ликёр-ароқ маҳсулотлари учун этил спирти асосий ҳомашё бўлиб 
хизмат қилади. У таркибида крахмал бўлган (картошка, дон ва бошқалар) ёки қанд 
бўлган ҳар ҳил маҳсулотлар, дрожжи ёрдамида ачитиб олинади. Истеъмол учун 
ўткирлиги камида 96,5% бўлган, яхши тозаланган ёки ректификация қилинган 
спирт ишлатилади. Тозаланмаган спирт фақат техникавий мақсадларда 
қўлланилади.
Ароқ ректификацияланган этил спирти билан юмшатилган сув 
аралашмасидир. Сув билан яхшилаб аралаштирилган спирт ҳар ҳил фильтрлар 
(активлаштирилган кўмир, қум, асбест, намат, газлама) дан ўтказилади, ундан 
кейин ароқ сифатини пасайтирувчи механикавий қўшилмалардан, мой ва бошқа 
моддалардан тозаланади.
Ароқ ассортименти: 40% ли оддий ароқ, “Московская особая” (40% спиртли), 
“Столичная” (40% спиртли), “Экстра” ва бошқалар. Бу ароқ турларининг 
ҳаммасига ректификацияланган аъло навли спирт ишлатилади. Таъмини 
юмшатиш ва яхшилаш учун “Московский особая” ароғига озроқ натрий ишқори, 
“Столичная” ароғига — озроқ қанд, туз, сирка қўшилади.
Ликёр-ароқ маҳсулотлари.
Ликёр-ароқ маҳсулотларига дамламалар, 
наливкалар, ликёрлар ва пуншлар киради. Уларга спирт, сув, қанд, шифобахш ва 
ҳушбўй ўтлар, мевалар, резаворлар, шарбатлар, морслар, эфир мойи моддалари 
ҳомашё бўлиб хизмат қилади.
Дамламалар
таркибидаги спирт ва қандга кўра аччиқ, ярим ширин ва ширин 
бўлади.
Аччиқ дамламалар сув қўшилган ва ректификацияланган этил спиртига ҳар 
ҳил ҳушбўй ўтлар, уруғлар, цитрус меваларининг пўсти ва бошқалар қўшиб узоқ 
сақлаш йўли билан ҳосил қилинади. Ҳосил бўлган спиртли дамлама сув билан 
аралаштирилади, озуқа бўёқлари билан ранг берилади ва озроқ қанд (1—2%), 

---

айрим навларига эса ҳушбўйлигини ошириш учун эфир мойи қўшилади. Аччиқ 
дамламалар, яъни ўткир ароқ маҳсулотлари таркибида 30 дан 45% гача спирт 
бўлади. Уларга: “Горний дубняк”, “Зубровка”, “Зверобой”, “Анисовая”, 
“Вишневая”, “Тминная”, “Мятная”, “Лимонная” ва бошқа турлари киради.
Ярим ширин дамламаларнинг таркибида 25—30% спирт ва 2—3% қанд 
бўлади. Уларга “Вишневая”, “Рябиновая”, “Янтарная” турлари киради.
Ширин дамламалар спирт, сув, қанд ва янги ёки қуритилган мева ҳамда 
резаворларни спиртда сақлаш йўли билан олинган морслардан ишлаб чиқарилади. 
Одатда ширин дамламалар таркибида 20—24% спирт ва 15—20% қанд бўлади.
Ширин дамламанинг энг кўп тарқалганлари: “Абрикосовая”, “Вишневая”, 
“Яблочная” ва бошқа турларидир.
Наливкалар
резавор-мевалар, морслари ҳамда янги мева ва резаворларининг 
спирт қўшилган шарбатидан тайёрланади. Наливкалар таркибида спирт кам (18— 
20%), қанд кўп (20—40%) бўлганлиги билан ширин дамламалардан фарқ қилади.
Энг яхши наливкалар “Золотая осень”, “Сливянка”, “Айвовая”, 
“Земляничная”, “Клубничная” ва “Вишневая” лардир.
Ликёрлар таркибидаги қанд ва спиртга қараб ўткир, дессертли ва кремларга 
бўлинади.
Ўткир ликёрлар аъло сифатли спирт, эфир мойининг дамламаси, қанд 
шарбати, сув ва озиқ-овқат бўёқларини аралаштириб ҳосил қилинади. Улар дуб 
идишларда 6 ойдан 2 йилгача сақланади.
Сақлаш жараёнида ликёрларда кимёвий ўзгаришлар рўй беради, натижада 
уларнинг таъми ва ҳушбўйлиги яхшиланади. Уларнинг таркибида 40 дан 45% гача 
спирт ва 32 дан 40% гача қанд бўлади.
Ўткир ликёрларга: “Кристалл”, “Прозрачний”, “Южний жёлтий” ва бошқа 
турлари киради.
Десертли ликёрлар мева ва резаворлар морсидан ёки эфир мойли ҳом ашёдан 
тайёрланади. Уларнинг таркибида 25- 30% спирт ва 32-50% қанд бўлади. 
Десертли ликёрларга: “Абрикосовий”, “Ароматний”, “Ванильний”, “Кофейний”, 
“Лимонний”, “Новогодний”, “Розовий”, “Черносмородиновий”, “Шоколадний”, 
“Юбилейний” ва бошқалар киради.
Кремлар
спиртни спиртланган мева-резаворлар шарбати ва морслари, қанд 
қиёми, лимон кислотаси ҳамда сув билан аралаштириб ҳосил қилинади. Уларнинг 
таркибида 20-23% спирт ва 50-60% қанд, таъми ёқимли, ҳиди нафис ҳушбўй ва 
қуюқ консистенцияли бўлади. Сотувга “Вишнёвий”, “Кизиловий”, “Малиновий”, 
“Черносмородиновий”, “Рябиновий”, “Шоколадний” ва бошқа кремлар 
чиқарилади.
Пуншлар
морсларни спирт ва қанд қиёми билан аралаштириб тайёрланади. 
Уларга лимон пўсти, аччиқ бодом, қалампир-мунчоқ ва бошқа моддаларнинг 

---

дамламалари қўшилади. Пуншлардаги спирт 17%, қанд 32—34% ни ташкил этади. 
Пунш ассортименти: “Аличёвий”, “Вишнёвий”, “Коньячний” ва бошқалар.
Ром
. Ром—ўткир алкоголли ичимликдир. Ром шакаркамишнинг ачитилган 
ширасини ёки уни қайта ишлашда ҳосил бўладиган бошқа маҳсулотларни ҳайдаб 
олинадиган ром спиртини дубдан ясалган янги бочкаларда 4-5 йил мобайнида 
сақлаш йўли билан тайёрланади. Табиий ром жуда ўткир (70-80%) бўлиб, сотувга 
чиқарилишидан олдин ўткирлиги 45% га келтирилади.
Виски
. Виски — бу ўткир алкоголли ичимлиқ Виски жавдар, маккажўҳори, 
арпа ёки улар аралашмасининг ачитилган шарбатини ҳайдаш йўли билан олинади. 
Олинган спирт ички томони қўйдирилган дуб бочкаларда 4—10 йил мобайнида 
сақланади. Сотишга чиқарилишидан олдин юмшатилган сув, қанд қиёми 
қўшилади ва ранг берилади. Вискининг ўткирлиги 45%; ароқдан фарқ қилиб, 
таркибида спирт ёғи кўп бўлганлигидан таъми жуда ўткир бўлади.
Ароқ ва ликёр-ароқ маҳсулотларининг сифати органолептик усулда ҳамда 
кимёвий анализ ёрдамида баҳоланади. Ароқ ва ликёр-ароқ маҳсулотларининг 
ўткирлиги стандартда белгиланганидеқ тиниқ, қуйқасиз, бегона таъм ва ҳидлардан 
ҳоли бўлиши керақ
Ўткирлиги нормадан паст бўлган ичимликлар савдога чиқарилмайди. 
Шунингдеқ тиниқ бўлмаган, таркибида эримаган заррачалари ёки қуйқаси бўлган, 
бегона таъм ва ҳидли, яхши тиниқланмаган, смолкаси шикастланган, смолкадаги 
тамғаси яхши кўринмайдиган, этикеткасиз ёки этикеткаси йиртилган, тўла 
қўйилмаган ичимликлар ҳам савдога чиқарилмайди.
Бутилкалар белгиланган шаклда, тоза, дарз кетмаган, оғзи
шикастланмаган 
бўлиши керақ
Apoқ 0,25; 0,5; 1 ва 3 
л
сиғимли тоза шиша бутилкаларга 
қуйилади.
“Столичная”, “Московская особая” ароқлари қуйилган бутилкаларнинг оғзи
оқ пергамент қуйиб пустлоқ тикин билан бекитилади. “Московская особая” 
ароғининг бутилкалари пустлоқ қатлами металл қалпоқчалар билан бекитилади. 
40% ли ароқ целлофан қатламли бир қават картон ва металл қалпоқча билан 
бекитилади. Тикин билан бекитилган бутилкалар оқ смолка қатлами билан 
қопланади ва завод тамғаси босилади. Картон тикинли бутилкалар завод тамғаси 
босилган қизил смолка билан қопланади.
Дамламалар, наливкалар ва ликёрлар 0,2; 0,25 ва 0,5 л сиғимли бутилкалари 
ва шаклдор идишларга қуйилади. Бутилкалар оғзи
пустлоқ тикин билан 
маҳкамланади.
Ароқ ва ликёр-ароқ маҳсулотлари омборлар ва магазинларда яшикларга 
ётқизиб тахланган холда 
сақланади.
Сақлаш учун ажратилган хона қуруқ, 
қоронғи, яхши шамоллайдиган, ҳавосининг ҳарорати 5 дан 30°С гача бўлиши 
керақ