Тошкент кимё-технология институти “менежмент ва касб таълими” факултети

Карам сабзавотлар.
Карам сабзавотлар группасига оқ бош карам, қизил бош 
карам, савой карам, брюссель карами, гул-карам ва кольрабилар киради.
Оқ бош қарамнинг таъми яхши ва тўйимли бўлади. Унда 2,5-3% оқсил, 4% га 
яқин қанд, С витамини ва бошқа моддалар бор.
Бошининг шаклига қараб оқ бош карам юмалоқ, ясси (ялпоқ) ва конуссимон; 
катта-кичиклигига кўра майда (диаметри, 10—18 
см),
ўрта (диаметри 20—25 
см)
ва йирик (диаметри 25 
см 
дан ортиқ); зичлигига кўра ғовақ ўртача зичликда ва 
зич; ичидаги ўзагининг узунлигига кўра қисқа, ўрта ва узун ўзакли бўлади. 
Пишиш муддатига қараб карам навлари тезпишар (100-120 кун), ўртапишар (170 
кунгача) ва кечпишар (240 кунгача) турларга бўлинади.
Тезпишар навлардан энг кимматлиси “Наврўз”, ўртапишардан “Саратони” 
ҳамда кечпишар навлардан “Узбекистанская -133”, ва бошқалардир.
Эртаги карам яхши сақланмайди, қайта ишлаш учун яроқсиз, у қўлинарияда 
янгилигича ишлатилади; ўртапишар навлар яхшироқ (2-3 ой) сақланади, кечпишар 
карамни эса келгуси йил бошигача сақлаш мумкин.

---

Бундай карам боши бутун, соғ,
янги, шаклланган, ёрилмаган, зич ёки сал зич 
бўлиши, лекин ғовак бўлмаслиги (эртаги карам ғовак бўлиши мумкин), ифлос 
бўлмаслиги, яхши ўралган кўк ёки оқ баргларигача тозаланган бўлиши лозим. 
Эртаги карам бошининг оғирлиги камида 0,4 
кг,
ўртаги ва кечки эса 0,8 
кг 
келиши, ташқи ўзагининг узунлиги 3 
см
дан ошмаслиги лозим. Оқ бошли карам 
товар навларига ажратилмайди.
Стандарт карам бошида қуйидаги нуксонлар бўлиши мумкин: қоплаб турган 
баргларининг қуруқ ифлос бўлиши, қоплаган уч кават баргининг захаланган 
бўлиши, боши ва ўзагининг кемтик бўлиши. Бироқ бундай бошлар бир партия 
карамда 5% дан ошмаслиги лозим.
Қизил бош карам зангори-яшил тусдаги қизил-бинафша рангли ва баргларида 
мум чанги бўлади. Бу карам боши қаттиқ, барги хийла дағал бўлади. У янгилигича 
ва зиравор қўшиб сиркаланган ҳолда ишлатилади. Тузлашга ярамайди.
Қизил бош карамда 2% атрофида оқсил моддалар, 3-4% қанд, минерал 
моддалар, витаминлар, айникса С витамини ва каротин кўп бўлади. У касаллик ва 
совуққа чидамли бўлиб, яхши сақланади, зараркунандалар кам тушади.
Энг яхши хўжалик-ботаник навлари “Кешмер F”, “Фарго F” ва бошқалардир.
Савой карами ғижим-ғижим,
бурмали, оқ бош карамдан кўра майинроқ 
баргли бўлади, улар бир-бирига зич ёпишмай, ғовак карам боши ҳосил қилади.
Бу карам тузлашга ярамайди, у қайнатиб, қовуриб ва димлаб ишлатилади. 
Савой карамида 3% дан ортиқ оқсил моддалар, ўртача 3,7% қанд, 0,83% қўл, С 
витамини оқ бошли карамга нисбатан 1,5-2 баравар кўп; бундан ташқари, А ва РР 
витаминлари ҳам бўлади. “Хибинская”, “Ча-Ча F” ва бошқа навлар энг яхши 
навлар ҳисобланади.
Брюссель карами
бошқа турдаги карамлардан фарқли ўлароқ, кўп бошлидир. 
Майда бошчалар узунлиги 80-100 
см
ли илдизпоясида жойлашган бўлиб, улар 
узун бандли барглар чуқурчасида боғланади.
Бошчаларнинг сони 30 дан 90 донагача бўлиб, навига қараб улар турли 
ўлчамда (диаметри 2 дан 6-8 
см
гача) ва турли шаклда (овал, юраксимон ёки 
юмалоқ) бўлади.
Бошчаларнинг баргида 3—4% оқсил, 3,5-4% қанд, С витамини ва бошқа 
витаминлар оқ бош карамга қараганда 3-4 баравар кўп бўлади. У қайнатиладиган 
ҳолда ишлатилади, зиравор қўшиб сиркаланади ва қуритилади.
Гулкарам
озиқ моддаларга анча бой ва таъми, мазалилиги билан 
қимматлидир. Гулкарамнинг ейиладиган қисми бошча деб номланадиган гул 
бўлиб хали очилмаган қисмидир. Унда тахминан 3-3,5% оқсил, 2-2,5% қанд, кўп 
миқдорда кальций, фосфор ва темир бўлиб, С, А, В витаминларига бой. 
Гулкарамда клетчатка кам, шу туфайли киши организмига осон ҳазм бўлади.