Toshkent davlat yuridik universiteti jinoyat huquqi

Jinoyatni sodir etish usuli
– jinoyat sodir etgan shaxs jinoyat sodir etishda 
foydalanadigan usul va uslublar. Ayrim jinoyat tarkiblarida usul zaruriy belgi 
sifatida ko‗rsatilgan (JKning 97-moddasi, o‗ta shafqatsizlik bilan qasddan odam 
o‗ldirish). Boshqa jinoyat tarkiblari uchun usul ahamiyat kasb etmasligi ham 
mumkin. Usul qasddan sodir etiladigan jinoyatlar uchun xos bo‗lib, bunda jinoyat 
sodir etayotgan shaxs jinoiy maqsadga erishish uchun ongli ravishda puxta 
o‗ylangan turli usullarni qo‗llaydi. Jinoyat tarkibi kategoriyasi doirasiga jinoyatni 
sodir etish usullari qonun chiqaruvchi tomonidan O‗zbekiston Respublikasi JK 
Maxsus qism moddalarida qat‘iy belgilab qo‗yilgan bo‗lsada, jinoyat real 
vaziyatda sodir etilishining usullari turli-tumanligi xosdir. O‗zbekiston 

---

72 
Respublikasi JKning tahlili shuni ko‗rsatadiki, muayyan jinoyat tarkiblarini sodir 
etish usullarini bayon qilishda qonun chiqaruvchi qonunchilik texnikasining 
uslubidan foydalangan holda ma‘lum iboralarni qo‗llaydi: ―... ishlatish bilan‖, ―... 
yo‗li bilan‖, ―...ni qo‗llash orqali‖ va boshqa mufassal atamalar.
Qonun chiqaruvchi alohida jinoyat-huquqiy normasida jinoyat obyektiv 
tomonining zaruriy belgisi hisoblangan jinoyat sodir etish usullarini tavsiflashda 
qilmishni amalga oshirishda jinoyatchi tomonidan jinoiy maqsadga erishish 
(maqsadga erishishni osonlashtirish)da qo‗llaniladigan yordamchi harakat 
(harakatsizlik) sifatida ham belgilaydi. Fanda asosiy jinoiy qilmish bilan uni sodir 
etish usuli o‗rtasidagi farq ajratib ko‗rsatiladi: bunda asosiy qilmish jinoyat 
obyektiv tomonining zaruriy belgisi sanaladi, jinoyat sodir etish usuli esa asosiy 
jinoiy qilmish mavjud hollarda uning tarkibiga kiradi. Har ikkala holat mavjud 
hollarda asosiy jinoiy qilmish qonun bilan qo‗riqlanadigan ijtimoiy 
munosabatlarga tajovuz qiluvchi bevosita harakat (harakatsizlik) sifatida namoyon 
bo‗ladi. Shuning uchun ham asosiy jinoiy qilmish usulga qaraganda ustun 
mavqeiga ega bo‗lib, jinoyat sodir etilishida jinoiy maqsadga erishish (maqsadga 
erishishni osonlashtirish)da qo‗llaniladigan yordamchi harakat (harakatsizlik) 
sifatida maxsus funksiyani bajaradi.