Тошкент давлат юридик университети фуқаролик ҳУҚУҚИ дарслик II қисм

2 §.Ошкор этилмаган ахборотдан ғайриқонуний
фойдаланганлик учун жавобгарлик

Ошкор этилмаган ахборотни қонуний асоси бўлмай туриб олган ёки тарқатган ёхуд ундай фойдаланаётган шахс ахборотни қонунан эга бўлиб турган шахсга ахборотдан ноқонуний фойдаланганлик (олганлик, тарқатганлик) натижасида етказилган зарани тўла ҳажмда тўлаши шарт. Зарар ошкор этилмаган ахборотниахборот учун мутлақ, ёки нисбий тижорат қиймати (самараси) нинг пасайишида, камайишида ёки йўқолишида (касб-кор, нуфузи, маҳсулот, хизматнинг рақобатбардоҳлик даражасига, нархига салбий таъсир қилишда) намоён бўлади. Ошкор этилмаган ахборотдан ноқонуний фойдаланган шахс бунинг натижасида даромад олганлиги зарарни ундирмаслик учун асос бўлмайди. Агар даромад (фойда) олинган бўлса, у ахборотнинг қонунан эгасига ундириб берилиши лозим. ФКнинг 1096-моддасида ошкор этилмаган ахборотни инсофли эгалловчи тушунчаси берилган ва унинг ахборотдан ноқонуний фойдаланганда ахборот эгаси олдида жавобгарликнинг вужудга келиши вақти белгиланган. Ахборотни инсофли эгалловчи ахборотдан ноқонуний фойдаланаётганлигини билан вақтда бошлаб, агар ахборотдан фойдаланишни давом эттирса, ахборот эгаси олдида жавбгар бўлади ва унга етказилган зарарни тўлаши шарт. Шу сабабли ҳам ахборотнининг қонуний эгаси инсофли эгалловчини ахборотдан ноқонуний фойдаланаётганлиги ҳақида огоҳлатириши лозим.

Ошкор этилмаган ахборотни инсофсиз эгалловчи ахборотни олган, тарқатган ёки ундан фойдаланган вақтдан бошлаб жавобгар бўлади. Ошкор этилмаган ахборотни инсофсиз эгаллашнинг кенг тарқалган усуллари - бу саноат жосуслиги ва ахборот эгаси бўлган субъектнинг ишчи-хизматчисини сотиб олиш- ғирром рақобат ҳисоб­ланади ва у фуқаролик - ҳуқуқий жавобгарликка ҳам сабаб бўлади.
Ошкор этилмаган ахборотга қонунан эга бўлиб турган шахс бу ахборотдан бошқа шахслар ноқонуний фойдаланаётганлигини билган заҳоти бундай фойдаланишни тўхтатишни талаб қилишга ҳақли.
Айни вақтда ахборотни инсофли эгалловчиундан фойдаланишнинг қонуний асосга ўтказилишинисўраб, ахборот эгасига мурожаат қилишга, у билан келишувга эриша олмаган тақдирда судга мурожаат қилишга ҳақли. Агарда инсофли эгалловчи бу ахборотлардан фойдаланиш учун сарф-харажатлар қилган (ускуналар, қурилмалар, иншоотларт айёрлаган, қурган, сотиб олган) бўлса, суд унга бу ахборотдан ҳақ тўлаболинадиган мутлақ лицензия асосида бундан буён ҳам фойдаланишга рухсат беришга ҳақли.
Ҳақ миқдори тарафлар ўртасида келишув асосида ёки суд томонидан белгиланади.
Ошкор этилмаган ахборот мазмунини ташкил этувчи маълумотларни ўзи мустақил тарзда олган шахс ўзи яратган,ишлаб чиққан, аниқлаган ёки унинг топшириғи, буюртмаси асосида бошқа шахслар яратган, ишлаб чиққан, аниқлаган бўлса ва бундай ахборотни қону­нан олган шахс (ахборотни қонуний эгасилан ҳақ бараварига сотиб олган, фойдаланишга лицензия олган, ҳуқуқий ворислик тартибда олган, ва ҳоказо) бу маълумотлардан, тегишли ошкор этилмаган ахборот эгасининг ҳуқуқларидан қатъи назар, фойдаланишга ҳақли ва бундай фойдаланишга учун унинг олдида жавобгар эмас. Ахборотнинг қонунан эгаси ахборотни мустақил ва қонунан олган бошқа шахсларга ундан фойланишларини тақиқлаб қўйишга, ҳақ талаб қилишга, шунингдек, бошқача тарзда эркин тасарруф қилишларига тўсқинлик қилишга ҳақли эмас. Агар ахборот хабардор бўлган барча шахслар унинг махфийлиги,сирлигини сақлаб қолишни хоҳлаган, уни таъминлаш бўйича ўзаро келишувга эришишлари лозим бўлади ва ошкор этилмаган ахборотни шерик эгалари сифатида тасарруф қилишлари шарт.