Toshkent davlat texnika unverisiteti olmaliq filiali

Mikroorganizmlargaharoratningta’siri.Turlixilbakberiyalarningharoratgabo’lganmunosabatigako’ramikrobiologikjarayonlarniboshqaribamaliyotda foydalanish mumkin. Masalan: kefir ishlab chiqirishda ikkita jarayonbor sut kislotali va spirtli bijg’ish bir paytda ketadi. Haroratni boshqarish orqali sutkislota bakteriyalari uchun qulay sharoit yaratiladi (20⁰S),15⁰S da esa turishlarningrivojlanishiuchunqulaysharoitvujudgakeladi(spirtlibijg’ish).

Mikroorganizmlarjudakengharoratoralig’idarivojlanadilar.Shundaymikroorganizmlarborki,ular8-10⁰S davaundan pastharoratdaham,ayrimlariesa

80 90⁰S li suvda yoki balchiqlarda yashay oladi. Ko’pchilik mikroroorganizmlar15-35⁰Soraliqdagiharoratdarivojlanadi.

Uyokibumikrobningrivojlanishidauchtakoordinalnuqtamavjuddir:optimal, minimal va maksimal. Optimal harorat shunday haroratki bunda ma’lumturdagi mikrobning xayot faoliyati xar tomonlama jadal kechadi. Minimal haroratesamikrobrivojlanishiningquyichegarasi bo’lib,undan pastharoratdauningrivojlanishi butunlay to’xtaydi. Maksimal haroratdan yuqorisi esa bakteriyalarningo’sishivarivojlanishikuzatilmaydi.

Mikroorganizmlarrivojlanishiningoptimalharoratigaqarabularuchtaguruxgabo’linadi.

Psixrofillar yoki sovuqni sevuvchilarning minimal rivojlanish harorati 0-2⁰S.ayrimlarnikiesa–10⁰S,maksimalharoratesa–25

–35⁰Svaoptimalharorat–15–25⁰S nitashkiletadi.

Buguruhgakiruvchimikroorganizmlar(bakteriyalar,zamburug’lar,achitqilar) shimoliy o’lkalar tuproqlarida yashovchi, shimoliy degizda, okeanlarda,sovuq xonalarda, sovutilgan va muzlatilgan oziq-ovqatlarda hayot kechiradilar.Bular oziq-ovqat muhsulotlari past haroratda (sovuq xonalar haroratida) buzilishinikeltirib chiqaradilar.

Termofillar yoki issiqni sevuvchi mikroorganizmlarni rivojlanishini optimalharorati45-60⁰S bo’lib,minemalharorat 30-35⁰S va maksimal harorat 70-80⁰Sni tashkil etadi. Bu guruhga janubiy kengliklarning ayrim tuproqlarida, hayvonlarovqatxazimqilishyo’llaridaissiqsuvmanbalaridayashovchilarkiradi.

Loylivulqonlarda100⁰Sdanyuqoriharoratdayashovchitermofilmikroorganizmlar ajratib olingan. Termofil bakteriyalar silosni qizish jarayonida -un,paxtavaboshqasubstratlarnibuzilishijarayonidafaolishtiroketadi.Bunday sharoitlardaharoratni90⁰Sdanortishinatijasidamoddalarningminerallashuvikuzatiladi. Bu guruhga bakteriyalar, zamburug’lar, aktinomitsetlar va boshqalarkiradi.

Mezofillar(Grekchamesos-o’rtacha)o’rtachaharoratdarivojlanuvchimikroorganizmlar bo’lib, optimal harorat 25-37⁰S ni, minimal 10⁰S va maksimal43-50⁰S ni tashkil etadi. Bu guruxga chirituvchi bakterialar, ko’pchilik kasallikqo’zg’atuvchi, achitqilar va zamburug’lar kiradi. Ularning aksariyati oziq-ovqvtmaxsulotlarnibuzilishinikeltiribchiqaradi(ayniqsasaqlashsharoitlaribuzilganda).

Shunday qilib muhit optimal haroratning ko’tarilishi yoki pasayib ketishimikrob hujayrasining hayotiy jarayonlarini sekinlashishiga olib keladi, minimalharoratdan past va maksimal haroratdan yuqorida esa bakteriyalar xalok bo’ladilaryokianabiyozholatigao’tadilar.