Toshkent davlat texnika unverisiteti olmaliq filiali

Mikroorganizmlarga tashqi muhit sharoitlarini tia’siri.Organizmlarnixayotivarivojlanishiaslidaunio’rabturgantabiatbilanuzluksizmoddalaralmashinuvidabo’lishiyotadiyokiorganizmajralmasbo’lagidir.

Organizmningmuhitbilanaloqasiuningindividualrivojlanishidavridanamoyon bo’ladi va u ko’p qirrali xarakterga ega: ozuqa moddalarini assimilyasiyaqilib, organizm o’sib rivojlanadi, tashqi muhitning o’zgarishiga o’zining moddalaralmashinuvi jarayonlarini moslashtirib qayta qurib javob beradi: agar ta’sir unimerosqilibolinganreaksiyame’yorlarichegarasidanortibketsaorganizmfiziologiyasidao’sisho’zgarishlaribo’ladi,bularayrimhollardaorganizmnihalokatigaolibkeladi,ayrimhollardaesairsiyatnio’zgarishigaolibkeladi.Mikroorganizmlardahamtashqimuhitgahuddishundaymoslashishikuzatiladi.

Ma’lumki,mikroorganizmlarboshqalarganisbatanbundanhamqattiq,noqulaysharoitlardahamyashashlarimumkin.Xususan,ayrimmikroorganizmlar yuqori yoki past haroratda,yuqori bosim ostida, kuchli konsentrasiyali muhitlarda,turlixil eriganmoddalarda,jumladan zaharlixisoblanganlaridahamnodonvaishqoriy pH da,hamdaintensiv radiaktiv nurlanish sharoitidaham yashashlarimumkin.

Mikroorganizmlargatashqifaktorlarnita’sirito’g’risidato’planganadabiyotlardagima’lumotlarmuhim bakteriologikvabiologikpreparatlar,birqatormoddalarolinishibiotexnologiyasidabakteriyalarningfoydalishakllariniqo’llash, jumladan oziq-ovqat mahsulotlarini buzuvchi va ovqatdan zaharlanishinichaqiruvchi infeksiyalarni o’stirish sharoitlari va usullarining yoki zararli ta’sirinito’xtatishuslublariniyaratishningasosinitashkilqiladi.

Ilmiy tadqiqotlar natijasida tashqi muhitga bog’liq xolda bakteriyalarrivojlanishiningumumiyqonuniyatlari,ularningbiologikxususi.

muhitningturli hil qonunlarga bog’liq. Ularni ozuqa muhitlariga ekilganda ma’lum bir ketma-ketlikdabirnechabir-birinialmashtiruvchirivojlanishbosqichlarikuzatiladi.Bunda har bir bosqichda bakteriyalarning rivojlanish tezligi, ularni morfologik vabiokimyoviy xususiyatlari bir hil emasdir. Boshlang’ich bosqichda – lakfazada,bakteriyahujayrasiniozuqamuhitigaekilgandaqiqadanboshlabularmuhitgamoslashaboshlaydi,o’lchamlarikattalashadi,ozuqamoddalarto’playdi.Hujayralarniko’payishijudasekinkechadivahujayralarmassasiulardagimoddalar almashinuvining yuksalishi, adabtiv fermentlarning ishlab chiqarilishinatijasida hujayralar hajmining kattalashishi xisobiga ortadi. Bu bosqichda mikrobhujayralari muhitning fizik-kimyoviy sharoitlarga qattiq sezgirilk namoyon qiladi.Shuningbilanbirgaushbuhujayralardazararliomillarganisbatanchidamlilikkamayadi.Lakfazanidavomiyligimikroorganizmturiga,yoshigavaozuqamuhitining tarkibigabog’liq.

Shunitakidlashkerakki,so’ngiyillardamikroorganizmlarniuzluksizko’paytirish usullaridan keng foydalanilmoqda. Bu usulningmoxiyati shundakimikroorganizmlar ko’payayotgan idishlardagi ozuqa doimiy ravishda yangilanibturadi.Natijadaularningrivojlanishiuchun qulaysharoityaratibvakulturalarni turli hil muhitlarda kuzatish imkoniyati tug’iladi. Shunday qilib ozuqamuhitoqimini,tartibinivaboshqaomillarniboshqarishorqalibakteriyapopulyasiyalarningrivojlanishiniboshqarishmumkin.Mikroorganizmlarnirivojlanishiga ta’sir etadigan tashqi muhit omillariga fizik, kimyoviy va biologikomillar kiradi.