|
1. Motivatsiya
Ratsional ovqatlanish stomatologik kasalliklarni oldini olishda muhim ahamiyatga ega bo’lib, to’g’ri ovqatlanish asosiy stomatologik kasalliklarning oldini olishga katta imkoniyat beradi. Mashg’ulot davomida talabalar profilaktika asoslari va ratsional ovqatlanishning profilaktikadagi ahamiyati, sog’lom turmush tarzidagi o’rni haqida bilimga ega bo’ladi. To’g’ri qo’llanilgan profilaktika va ratsional ovqatlanish stomatologik va somatik kasalliklarni oldini olishga yordam beradi.
|
2.Fanlararovafanlarichraaloqalar
Anatomiya, farmakologiya, normalfiziologiya
|
3.1. Nazariyqism.
Ratsional ovqatlanishning karies profilaktikasidagi o‘rni.
Tishlar kariesini va porodont to‘qimalarn yallig‘lanish jaraѐnini oldini olishda to‘g‘ri, muvofiqlashgan ovqatning muhim ahamiyat kasb etishi butunki kunda ilmiy asoslangan. Ovqat mahsulotlarining tish to‘qimalariga ko‘rsatadigan ta’sirini quyidagicha tasavvur qilish mumkin:
1-Tish to‘qimalari (emal, dentin, sement) taraqqiѐti paytida qon oqimi orqali kelaѐtgan mineral tuzlar, oqsil moddalar tish to‘qimlarini shakllantirishda va ohaklanishida ishtirok etib, ularning turg‘unligini ta’minlaydi.
2-Tishlar chiqib bo‘lgandan keyin, oziq moddalar so‘lak tarkibida tishlar emalini muntazam xo‘llash orqali kerakli miqdorda uni mineral tuzlarga to‘yintirib turadi.
3-Ovqat iste’molidan keyin qolgan ovqat qoldiqlari, ayniqsa uglevodli ovqatlar tish yuzasiga ѐpishib qolib, bijg‘ishi natijasida kariesogen holatni yuzaga keltiradi.
Tishlar emal qobig‘ining kariesga nisbatan turg‘unligini ta’minlovchi bosh omil bo‘lib, xomilador onalarning to‘laqonli, sifatli miqdor jihatidan organizm talabiga mos, o‘z tarkibida sutli mahsulotlar, mineral tuzlar, vitaminlar, mevalar, sabzavotlar saqlovchi muvofiqlashgan ovqatlanishni to‘g‘ri tashkil qilish hisoblanadi (5-jadval)
SHu yo‘sinda ovqatlanishni bola tug‘ilganidan so‘ng kamida 1-1.5 ѐshgacha bo‘lgan bolalar o‘rtasida ham tashkillashtirish zarur. CHunki bu ѐshda bolalarda doimiy tishlar kurtaklari shakllanaѐtgan bo‘ladi. YAngi tug‘ilgan bola uchun eng muvofiqlashgan to‘yimli oziqa ona suti ekanligini esdan chiqarmaslik lozim. Har qanday su’niy oziqlantirish bolaning yuz-jag‘ sistemasi tizimining noto‘gri shakllanishiga, tishlarning kariesga nisbatan turg‘un bo‘lmasligiga olib keladi.
Iloji bo‘lmagan taqdirda sun’iy ovqatlanishning kamchiliklarini qo‘shimcha ravishda bolaga mevalar sharbati, sabzavotlar pyuresi va boshqa mineral moddalar saqlovchi oziqlar berish bilan muhofaza qilish kerak.
Bugungi kunda qo‘lga kiritilgan ilmiy ma’lumotlar shuni ko‘rsatadiki, og‘iz bo‘shlig‘idagi ovqat qoldiqlari tishlar chiqqandan so‘ng ularning haѐt faoliyatida muhim mahalliy ta’sirot ko‘rsatuvchi kuch kisoblanadi.
Kundalik turmushimizda biz uglevodli ovqatlarni ko‘proq tanovvul qilishga o‘rganganmiz. Ayniqsa ѐsh bolalar ratsionida u salmoqli o‘rin tutadi. Ana shu uglevodlarni ilmiy nuqtai nazardan ikki guruxga ajratish mumkin:
1) engil fermentlanuvchi (parchalanuvi)-shakarlar, kraxmal,
2) shakar o‘rnini bosuvchilar-sorbitol, mannitol, ksilitol, maltitol va boshqalar.
SHakarlar tarkibiga saxaroza, fruktoza, glyukoza, laktozalar kiradi. Kraxmal kartoshka, guruch va don mahsulotlaridan tayѐrlangan oziqlar tarkibini tashkil etadi. Og‘iz bo‘shlig‘ida amilaza fermenti kraxmal molekulasini parchalab, undan glyukoza hosil qiladi. Saxaroza, glyukoza va fruktozalar kuchli kariesogen moddalar bo‘lib hisoblanadi. Fruktoza ѐki laktoza alohida qabul kilinsa, unda ularning karies chaqiruvchi xususiyati ancha pasayadi.
Tez parchalanuvchi uglevodlarni qabul qilish ko‘payganda de- va re- mineralizatsiya o‘rtasidagi muvozanat buzilishi oqibatida jaraѐn demineralizatsiya tomoniga suriladi va natijada karies jaraѐni faollashadi, karies jadalligi oshadi. Buning sababi shuki, tish emali sathiga ѐpishib xaѐt kechiraѐtgan bakteriyalar tez parchalanuvchi uglevodlarni o‘ziga oziq sifatida qabul qilsa, ikkinchi tomondan ularni tish karashlari uchun asos sifatida ishlatishadi va oxir oqibatda ularning bijg‘ishi natijasida sut kislotasi hosil bo‘lib, emalning demineralizatsiyasiga olib keladi.
Izlanishlar shuni ko‘rsatdiki, bugunki kunda aholi o‘rtasida karies jaraѐnini faolligini oshiruvchi oziq moddalarning quyidagi salbiy xususiyatlari hisobga olinishi zarur:
- ovqat mahsulotlarda tez parchalanuvchi shakarlar mavjudligi
- tez-tez ovqatlanish odati
- og‘iz bo‘shlig‘i-tishlar yuzasini tozalovchi qattiq mahsulotlarni iste’molini kamaytirish
- karies jaraѐnini neytrallovchi ovqat mahsulotlarini kam iste’mol qilish. Uglevodli ovqatlarni ko‘p iste’mol qilishdan ko‘ra uni oz bo‘lsada tez-tez iste’mol qilish karies sodir bo‘lishida muhim o‘rin tutadi. Uglevodlarni boshqa oziq mahsulotlari bilan birga qabul qilinsa, ularning salbiy ta’siri ancha susayar ekan.
O.G. Frolova, YE.I. Nikolayeva bo`yicha (1989) homiladorlikning ikkinchi yarmida ona uchun tavsiya qilinadigan muvofiqlashgan sutkalik ovqat ratsioni.
Tarkibi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
