Ozbekiston respublikasi

Tadqiqotning ilmiy yangiligi. Birinchi marta xitoy dori yo`riqnomalari asosida xitoy farmakologiyasi bilan bog`liq so`zlar tilshunoslikda farmakologik termin sifatida o`rganildi. Ularning leksik-semantik tahlili amalga oshirildi. Xitoy choylari shifobaxsh ichimlik sifatida choy va choy nomlarini anglatuvchi so`zlar leksik-semantik tahlil qilindi.

Mazkur ishni amalga oshirishda tilshunoslik fanining muhim bo`limlaridan bo`lmish so`z yasalishi hamda terminologiya bilan yaqindan tanishib o`tilishi lozim va xitoy tilidagi farmakologik terminlarni tarjima qilishda bevosita ularga murojat qilishga to`g`ri keladi.

Tilning grammatik hususiyatlaridan kelib chiqqan holda so`z yasalishi barcha tillarda turli xil usullarda amalga oshiriladi. Jumladan xitoy tilida so`z yasalishining kompozitsiya, affiksatsiya, abbreviatsiya, boshqa tillardan o`zlashtirish kabi usullari mavjud. Affiksatsiya, ya’ni qo`shimcha qo`shish orqali yasaladigan usul nisbatan kamroq uchraydi. Xitoy tilida asosan ot, fe’l, sifat so`z turkumlariga mansub bo`lgan so`zlar yasaladi va ular quyidagi besh xil grammatik komponentlarning o`zaro qo`shilishi natijasida amalga oshiriladi:

1. 
   Atributiv model – bunda birinchi component ikkinchi komponentni aniqlab keladi hamda ular o`rtasida aniqlovchi-aniqlanmish munosabatlari paydo bo`ladi. Ushbu model yordamida ot so`z turkumiga mansub bo`lgan so`zlar yasaladi. Masalan, 赤芍chìsháo – “och qizil sallagul”
   
2. 
   Kopulyativ model – bunda komponentlar o`zaro teng huquqli bo`ladi va bu modelda asosan sinonim, antonim, uyushiq so`zlar ishtirok etadi. Masalan: 增加zēngjiā – “oshirmoq, orttirmoq, kuchaytirmoq”.
   
3. 
   Fe’l-ob’ektli model – birinchi ish-harakatni ifodalovchi komponent ikkinchi ot so`z turkumiga mansub bo`lgan komponentga, ya’ni ob’ektga qaratilgan. Bu model orqali ot, fe’l so`z turkumiga mansub so`zlar hosil bo`ladi. Masalan: 包装bāozhuāng – “qadoqlash”.
   
4. 
   Fe’l-natijaviy model – bunda birinchi komponent ish-harakatni ikkinchi komponent esa uni natijasini ifodalaydi. Bu modelda faqat fe’l so`z turkumiga oid so`zlar yasaladi. M-n: 改善gǎishàn – “yaxshi tomonga o`zgarish”.
   
5. 
   Sub’ekt-kesimli model – bunda birinchi komponent sub’ektni ikkinchi komponent uni harakatini yoki holatini bildiradi. Bu model yordamida ot, sifat va fe’lga mansub so`zlar yasaladi.<sup>3</sup> Masalan: 光敏guāngmǐn – “yorug`likka sezuvchanlik”.
   

Ushbu modellarning barchasi xitoy tilida farmokologik terminlarni yasalishida muhim omil bo`lib hizmat qiladi.