Toshkent davlat sharqshunoslik instituti

Texnologik va tizimiy innovatsiyalar. Mintaqaviy iqtisodiyot innovatsiyaning 2 shakli bilan bog‘liqdir: ular: taraqqiyotning asosiy harakatlantiruvchi kuchi , ya’ni, texnologik va tizimiy bo‘lgan shakllarga bog‘liqdir.

Texnologik innovatsiyalar ishlab chiqarish tarkibiga doimiy ravishda asosan, yangi va yuqori texnologiyalarni o‘zlashtirish natijasida o‘zgartirishlar kiritadi. Innovatsiyalar:

• 
  birinchidan, mintaqaning ustuvor resur salohiyatini real iqtisodiy salohiyatga aylantiradi.
  
• 
  ikkinchidan, ushbu progressiv texnologiyalar yetishmayotgan mintaqaviy resurslarni birlashishga va ularni o‘rnini qoplashga xizmat qiladi;
  
• 
  uchinchidan, texnologik innnovatsiyalar ishlab chiqarishni xududiy joylashtirishga ta’sir etuvchi muhim omildir;
  
• 
  to‘rtinchidan, mintaqada urbanizatsiya jarayoni tezlashadi;
  
• 
  beshinchidan, mintaqaning nisbatan ustunligidan foydalanishning modeli shakllanadi.
  

Iqtisodiy rivojlanishning asosiy xarakatlantiruvchi kuchi - bu innovasion tizimlar hisoblanadi. Xitoyda ular iqtisodiy tizimni transformatsiyalashni tezroq tugatishga yo‘naltirilgan bo‘lib, bunda mulk islohotlari asosiy bo‘g‘in bo‘lib xizmat qiladi. Mamlakatdagi korxonalar bozor iqtisodiyotining asosini tashkil etib, islohotlar uning faoliyat ko‘rsatishi uchun asosiy sharoitlarni belgilab beradi va shu bilan birga, ularning mustaqil iqtisodiy manfaatlarini hamda mulk huquqini tan oladi. Mana shuning uchun albatta kerakli huquqiy va institusional ta’minotni shakllantirish lozimdir..

Tizimiy optimallashtirish – bu birlashtirilgan jarayon bo‘lib, unda asosiy xarakatlanuvchi kuchlar davlat va bozor hisoblanadi. Iqtisodiyotning davlat va bozor tomonidan tartibga solinishi bir-birini to‘ldirishi va bir-biriga mos bo‘lishi lozimdir. Iqtisodiyotga davlatning aralashuvi bozor mexanizmini faoliyat ko‘rsatishiga yordam berishi lozim. Lokal darajada u resurslar bilan ta’minlashni boshqarishdan iborat bo‘lishi kerakdir. Xitoyning mintaqaviy hukumat organlari hozirda o‘z e’tiborlarini ko‘proq mahalliy resurslarni taqsimlashga va joylarga xorijiy kapitalni jalb qilishga qaratmoqdalar. Markaziy va mahalliy hukumatlarning iqtisodiy vazifalarini amalga oshirilishi uchun bozor talabidan kelib chiqib, ularning har qaysisining iqtisodiyotga aralashuv darajasi va usullarini aniq asoslab olish lozimdir. Mintaqalar darajasidagi iqtisodiy rivojlanish uning maqsadga yo‘naltirilgan siyosati va boshqarilishiga bog‘liqdir. Xitoyning umumiy maqsadga yo‘naltirilgan siyosati quyidagilarni o‘z ichiga oladi:

• 
  Sharqiy mintaqadagi makroiqtisodiy vaziyatni yanada yaxshilaydigan yuqori iqtisodiy o‘sish sur’atlarini saqlab qolish;
  
• 
  aholining qashshoq qismiga yordam berishga urg‘u qo‘ygan holda, mamlakatning Markaziy va G‘arbiy xududlarini rivojlanishini tezlashtirish;
  
• 
  qashshoqlikka qarshi kurash mintaqaviy dasturining samarasini oshirish.
  

Mamlakatdagi soliq, moliya, sanoat ishlab chiqarish siyosatini amalga oshirishda asosiy masalalar qatoriga davlat byudjetining daromadlar qismidagi transfert to‘lovlari tizimini tashkil etishni, ulardagi infratuzilmalarni takomillashtirishni, sarmoyalar dinamikasini va ishchi kuchidan foydalanishni yaxshalashni qo‘yish mumkindir. Mintaqaviy va tarmoq boshqaruv organilari vazifalariga tarmoqlararo aloqalarni bir-birini to‘ldirgan va birlashgan holda, koordinatsiya va kooperatsiya yo‘li bilan muammolarni hal etish kiradi. Ularning barchasi esa, mamlakatdagi iqtisodiy qonuniyatlarni rivojlantirish asosida va bozorni kengaytirish hamda takomillashtirish asosida, ijtimoiy siyosatni amalga oshirishni ko‘zlaydi.