Toshkent davlat sharqshunoslik instituti sharq filologiyasi va falsafa fakulteti

بزرگترين كتاب هاbozorgtarin ketâbhâ– eng katta kitoblar.

Bu holatda sifatning orttirma darajasi predmet yoki hodisaga tegishli sifat yoki xususiyatning eng oliy, eng kuchli darajasiga ishora qiladi.

Aniqlanmish vazifasini bajarayotgan sifatning orttirma darajasi shakli o‘z aniqlovchisi bilan izofa orqali bog‘lanadi. Shuni ham esdan chiqarmaslik kerakki, mazkur aniqlovchi doimo ko‘plik shaklida ishlatilishi lozim.

• 
  بزرگترين كتابهاbozorgtarin-e ketâbhâ– Kitoblarning eng kattasi. زيباترين دخترانzibâtarin-e doxtarân – Qizlarning eng chiroylisi.
  
• 
  اين از بزرگترين كتاب هاي اوست. inaz bozorgtarin-e ketâbhâ-ye ust – Bu uning kitoblarining eng kattasi.
  
• 
  بهترين آنها اينجاست. behtarin-e ânhâ injâst – Ularning eng yaxshisi shu yerda.
  

Yuqorida keltirilgan misollardan ko‘rinib turibdiki, sifatning orttirma darajasi shakli o‘zidan keyin turgan aniqlovchi bilan izofa orqali bog‘langanida ana shu aniqlovchi ifodalayotgan predmet yoki hodisalar orasidan bir yoki bir nechtasini ajratib, taqqoslaganda qo‘llanadi. O‘zbek tiliga bunday birikmalar “…dan (ning) eng…” birikmasiga tegishli otva sifatlarni qo‘yish orqali tarjima qilinadi. Kitoblarning eng kattasi, qizlardan eng chiroylisiva h.k.

Mazkur holatlardan ayrimlari alohida diqqatga sazovor. Ko‘rib turganimizdek, sifatning orttirma darajasi shakli o‘zidan keyin turgan so‘zlar bilan ham izofa yordamida, ham izofasiz, ya’ni bitishuv yo‘li bilan birikishi mumkin. Bunday holatlar izofa yozuvda ko‘rsatilmaganligi sababli matnni o‘qiyotgan paytda ma’lum qiyinchiliklar keltirib chiqaradi. Shuning uchun quyidagi eslatmalarga diqqat qiling:

Orttirma darajadagi sifatdan so‘ng kelgan so‘z birlik shaklida bo‘lsa, ular izofasiz, ya’ni bitishuv yo‘li bilan birikadi:

• 
  زيباترين خيابانzibâtarin xiyâbân – Eng chiroyli ko‘cha.
  

Orttirma darajadagi sifatdan so‘ng ko‘plik shaklidagi ot kelsa ular o‘zaro ham izofa yordamida, ham izofasiz birikishi mumkin. Izofa orqali bog‘langanida o‘zi aniqlab kelayotgan narsa va hodisani boshqalaridan ajratish ma’nosini ifodalaydi:

•