Toshkent davlat sharqshunoslik instituti sharq filologiyasi va falsafa fakulteti

2.3. Aniqlovchi ergash gapli qo‘shma gaplar tarkibida
ياي اشارهyâ-ye ešâra ishlatilishiva ishlatilmaydigan holatlar
Aniqlovchi ergash gapli qo‘shma gaplar tarkibida bosh gapning aniqlanayotgan bo‘lagidan so‘ng urg‘u olmaydigan ي –i, ya’ni ياي اشارهyâ-ye ešâra ishlatilishi mumkin. Umumlashtirilgan holda ياي اشاره ning ishlatilish holatlarini quyidagicha ajratish mumkin:

• 
  ياي اشاره ishlatilishining asosiy holatlari.
  

Bosh gap tarkibidagi aniqlanayotgan bo‘lak ot turkumiga oid bo‘lib, boshqa biror-bir aniqlovchiga ega bo‘lmasa ياي اشاره qabul qilishi mumkin:

• 
  mard-i ke piš-e to âmada ast barâdar-e man ast – Sening oldingga kelgan kishi mening akamdir.
  
• 
  ketâb-i ke az ân xošat miyâyad besyâr delčasp ast – Senga yoqayotgan kitob juda qiziqarli.
  
• 
  mohaselon-e ke in ketâbrâ mixânand dar pohantun tahsil mikonand– Bu kitobni o‘qiyotgan talabalar universitetda tahsil oladilar.
  

Bosh gap tarkibidagi aniqlanayotgan bo‘lak bir yoki bir necha asliy sifatlar yordamida aniqlanib, izofiy birikma yoki izofiy zanjir hosil qilgan holatlarda ham ياي اشاره qabul qilishi mumkin. Bunday holatlarda ياي اشاره izofiy birikma yoki zanjirning oxiriga orttiriladi:

• 
  دختر زيبايي كه با او آشنا شد، همكلاس من است. doxtar-e zibâi ke bâ u âšnâ šod hamkelâs-e man ast – Sen tanishgan chiroyli qiz mening sinfdoshim.
  

Agar bosh gap tarkibidagi aniqlanayotgan bo‘lakka ياي اشاره orttirilgan bo‘lsa mazkur aniqlovchi ergash gapli qo‘shma gap ohangi bir oz o‘zgaradi: كه–ke ergashtiruvchi bog‘lovchisi ياي اشاره orttirilgan bo‘lakka qo‘shib talaffuz etiladi va bosh gap va aniqlovchi ergash gap orasidagi kichik pauza كه- ke bog‘lovchisidan keyin qo‘yiladi.