Тошкент давлат педагогика университети дефектология факультети


bob. Rivojlanishida nuqsoni bо‘lgan bolaning shakllanishida maktab va



Download 0,62 Mb.
Pdf ko'rish
bet4/15
Sana04.10.2020
Hajmi0,62 Mb.
#49627
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   15
Bog'liq
rivojlanishida nuqsoni bolgan bolani tarbiyalashda oila va maktab hamkorligining shakl va metodlari

1bob. Rivojlanishida nuqsoni bо‘lgan bolaning shakllanishida maktab va 

oilaning о‘zaro hamkorligining dolzarb muammolari 

1.1 Oila- bolani ma’naviy-ahloqiy shakllanishidagi ijtimoiy institut 

sifatida 

Oila  bola shaxsini shakllanishida  ma‘naviy-ahloqiy muhit bо‗lgan va bо‗lib 

kelmoqda,    shuningdek,  xalqning  ijtimoiy  shakllanishiga  javob  beradigan    bosh 

ijtimoiy  institutdir.    Ijtimoiy  munosabatlarning  rivojlanishi,  ilmiy-texnikaning 

rivojlanishi  va  urbanizatsiyaning  ta‘siri  natijasi  oila  pedagogikasining  bola 

tarbiyasidagi  rolini  kamayishiga  olib  kelmoqda.  Ammo,  bola  shaxsini 

shakllanishida oilaning tarbiyaviy funksiyasi о‗zining ta‘sirini yо‗qotgani yо‗q 

4



Oilani tarixiy jihatdan kichik ijtimoiy guruxni tashkil etuvchi sifatida kо‗rib, 

uning  a‘zolari  nikoh  yoki  qarindoshlik  aloqalari  bilan  bog‗langan,  hayot  tarzi 

umumiy bо‗lgan,  о‗zaro ma‘naviy  javobgarlikka ega  zveno deb qaraladi

5



Halq 

tomonidan 

yaratilgan,qomusiy 

ahamityaga 

ega 

bо‗lgan 


―Pandnoma‖lar, buyuk allomalardan Abu Rayxon Beruniy, Imom Al-Buxoriy, At-

Termiziy, Amir Temur, Yusuf Xos Xojib, Alisher Navoiy, Muxammad Zaxriddin 

Bobur,  Mirzo  Ulug‗bek,  Axmad  Donish,  Abu  Ali  ibn  Sino,  Al  Forobiy,  Abdulla 

Avloniy  va  boshqa  о‗nlab  buyuk  shoir  va  mutaffakirlar  maktab  va  oilada  bolani 

xush-xulq,  ahloqiy  va  har  tomonlama  kamol  topgan  qilib  tarbiyalash  haqidagi 

qarashlari  о‗ziga  xos  xususiyatlarga  ega  bо‗lib,  о‗zining  alohidaligi  bilan  ajralib 

turadi. 

 

Abu  Ali  ibn  Sino  о‗zining  pedagogik  qarashlarida  jamoadan,  jamiyatdan 



ajralib tarbiya topgan bolaning baxtsiz bо‗lib qolishini ta‘kidlaydi

6



                                                           

4

 Васильева, А.К. Структура семи. // А.К. Васильева М.: Педагогика, 1988. – 164с. 



5

 Аркин Е.А. Родителям о воспитании. // Е.А. Аркин М.: Просвешение, 1997. – 204с. 

 

6

 Abu Ali ibn Sino. Tib qonunlari. Tabobat va meditsina haqida.  ZiyonET 




 

Jumladan,  Abu  Nasr  Forobiy  har  bir  kishining  baxt-saodatga  erishishida 



yolg‗iz  о‗zi  emas,  balki  kо‗plab  kishilarning  birgalikdagi  sa‘i-harakati,  odamlar 

faoliyati,  bu  davlatda  yashovchi  insonparvar,insonga  muhabbatni,  yuksak  ahloqiy 

kishilar ta‘sirida bо‗lishga intilish kerakligini kо‗rsatgan.  

Musurmonova  O.zamonaviy  milliy  pedagogikada  kо‗rib  о‗tilayotgan 

masalaning dolzarbligiga alohida ahamitya qaratgan holda, yangi tug‗ilgan bolaga 

ham xuddi nihol kabi parvarish zarurligini, pedagogik g‗oyaning tub mohiyati oila 

tarbiyasini tо‗g‗ri yо‗lga qо‗yish, mustahkamlash va yanada chuqurlashtirish bilan 

bog‗liqligini ta‘kidlab, quyidagicha xulosalaydi: ―Oila tarbiyasida hikmat (falsafiy-

pedagogik yо‗nalishlar) kо‗p‖

7



Har  bir  ota-onaning    bola  tarbiyasi  va  rivojlanishi  haqidagi  ilmiy-pedagogik 

bilimlarni  takomillashtirish  davssasasir  taqozosi  ekanligi,  bunday  dolzarb, 

murakkab  ish  maktabgacha  tarbiya  muassasasi  hamda  oila  hamkorligida  amalga 

oshiriluvchi  yagona,  yaxlit  tarbiya  tizimi  mavjud  bо‗lgandagina  ijobiy  natija  

berishini kо‗rsatib о‗tadi. 

Sharipova  D.J.  nogiron  bolalarga  qonunchilikda  belgilangan  kafolotlarni 

tо‗laqonli  yetkazish,  tibbiy-ijtimoiy  ishlarni  keng  kо‗lamda  о‗tkazish,  ularni 

kelajak  hayotga,  jamiyatga  moslashtirish  va  о‗z  о‗rinlarini  topishlarida  yordam 

berish  hozirgi  kundagi  dolzarb  muammolarligidan  biri  ekanligini  alohida  qayd 

etadi.  


 Oila  bolaga  bо‗lgan  ta‘sirining  chuqur  о‗ziga  xosligi  uchun  bolani 

tarbiyalashda  asosiy    omil  bо‗lib  xizmat  qiladi.  Oilaning  ishtirokisiz 

tarbiyalanayotgan bolalar oilada tarbiyalanayotgan bolalarga qaraganda  u yoki bu 

tomondan rivojlanishdan orqada qoladilar.   

Oilada tarbiyalashning zaruriyati quyidagilar bilan asoslanadi:  

1. Oilada tarbiyalash  boshqa tarbiyalarga qaraganda ancha hissiy  gabо‗lib, 

uning  ―о‗tkazuchi  yо‗li‖    ota-onalarning  farzandlariga  bо‗lgan  sevgisi  va 

                                                           

7

  Farzand  aziz,  ona  -  mо‗tabar:  Tо‗plam  /Tahrir  hay‘ati:  V.Karimova,  O.Musurmonova,  X.Sultonov  va  boshq.-



Toshkent: О‗zbekiston, 2001.-204 b. 

 



10 

 

bolalarining  ota-onalariga  bо‗lgan    javob  hislari  (bog‗langanlik,  ishonch)  bilan 



ajralib turadi.  

2.  Bola,  ayniqsa  ilk  yoshda  boshqa  ta‘sirlarga  qaraganda  oilaning  ta‘siriga 

moyil bо‗ladi. 

Z. Oila kichik guruxni, о‗ziga xos ijtimoiy  mikrokosmni tashkil etib bolani 

ijtimoiy  hayotga  asta-sekin  yо‗naltirish  va  uning  dunyoqarashi  va  tajribasini 

oshirishga bо‗lgan talablarga javob beradi.  

4.  Shu  bilan  birgalikda  oila  bir  xil  bо‗lmagan,    differensirlashgan  ijtimoiy 

gurux  bо‗lib,  unda  turli  yoshdagi,  turli  jinsdagi  ,  hatto  turli  kasbiy  tizimlar 

yotadigan  ijtimoiy    guruxdir.  Bu  bolaga  о‗zining  hissiy  va  intellektual 

imkoniyatlarini  faol  namoyon  etishga,  ularni  tezroq  amalga  oshirish  imkonini 

beradi

8



Oila 

faqatgina 

bolalarnigina 

emas, 


balki 

kattalarning 

ham 

ijtimoiylashuvining  muhim  omili  bо‗lib,  unga  insonning  butun  hayoti  davomida  



jismoniy,  hissiy  va  ijtimoniy  rivojlanishi    bog‗liq  bо‗ladi.  Jismoniy  rivojlanish 

oilaning mavjudligi va xarakteri bilan bog‗liq.  

Hissiy  rivojlanishda  oiladagi  muhim  va  munosabatlar  muhim  rol  о‗ynab,  u 

о‗zining a‘zolari uchun ―ekologik zona‖ hisoblanadi.  

Ijtimoiy  rivojlanish  jarayonida  oila  ma‘qullashi,  qо‗llab-quvvatlashi, 

e‘tiborsizligi  yoki  qoralashi  bilan    insonning  ijtmoiy  bog‗lanishiga    ta‘sir  qiladi, 

unga  murakkab  hayotiy  vaziyatlarda  yordam,  yoki  vaziyatdan  chiqish  yо‗lini 

izlashga, yangi ijtmoiy muhitga moslashuvida  halaqit berishi mumkin 

9



Oilada  tarbiya    bola  shaxsini  ijtimoilashuvi  uchun  faqatgina  jamoatning 



manfaatlariga  emas,  balki  ota-onalarning  ma‘naviy  ta‘siriga,  farzandlarning 

                                                           

8

 Ковалев, С.В. Психология современной семи. // С.В. Ковалев М.: Просвешение, 1988.- 342с. 



Маленкова, Л.И. Педагоги, родители и дети. // Маленкова Л.И. М.: Просвешение, 1994.- 474с. 

 

9



 Гребенников, И.В. Основи семейной жизни. // И.В. Гребенников М.: Просвешение, 1991.- 276с. 


11 

 

qо‗llab-quvvatlash,  himoyalanishga    bо‗lgan  manfaatlariga,  ota  –onalarning 



ma‘naviy yordamlariga imkon yaratadi. 

Oilaviy  hayotda  ijtimoiy-biologik,  ahloqiy-xuquqiy,  psixologik  va  estetik 

munosabatlar yotadi

10

 . 



Oilaning  tarbiyaviy  potensialini  uning  pedagogik    imkoniyatlarini 

belgilovchi  omillar  va  sharoitlar  tashkil  etadi.    Oilaning  tarbiyaviy  potensiali 

komponetlari sifatida quyidagilarni kо‗rsatish mumkin: 

- oila a‘zolarining soni va tuzilishi; 

-  oiladagi  ahloqiy-  psixologik  muhit,  oila  a‘zolari  о‗rtasidagi  muloqotning 

xarakteri; 

 

-  ota-onalarning  hayotiy  va  kasbiy  tajribasi,  ularning  ma‘lumoti  darajasi  va 



pedagogik madaniyati;  

- oiladagi vazifalarning taqsimlanganligi  (tarbiyaviy vazifalarning ham);  

- oiladagi  moddiy va maishiy sharoit;   

- oilada dam olishning iashkil etilishi, oilaviy an‘analarning mavjudligi

11



- oilaning maktab va boshqa ijtimoiy institutlar bilan о‗zaro aloqasi.   



Bolaning  tarbiyasida    oiladagi  ahloqiy-psixologik  muhit,  avlodlar  bilan  va 

er-xotin  о‗rtasidagi  munosabatlar  yetakchi  rol  о‗ynaydi.  Rus  pedagogi    V.  A. 

Suxomlinskiyning  kо‗rsatishicha,bolaning  tarbiyasidagi  asosiy  maktab  –  bu  er  va 

xotinning,  ota  va  onaning  о‗zaro  munosabatlaridir.  «Bolalarni  tarbiyalash  bu 

alohida  kuchlarni,  ma‘naviy  kuchlarni  berishdir.  Insonni  biz  sevgi  bilan,  otaning 

onaga, onaning otaga bо‗lgan sevgisi, xurmati orqali  dunyoga keltiramiz. Ota va 

onasi  bir  –birini  hurmat  qilgan  shuningdek    odamlarni  sevgan  va  hurmat  qilgan 

sevgan oilalarda tarbiyali bolalar ulg‗ayadi»

12



Oila  pedagogikasining  muhim  va  ajralmas  qismi  bu  ota-onalarning 



farzandlarini  sevishidir.  Ayniqcha  ilk  yoshlarida  ota-onalarning  farzandlariga 

                                                           

10

 Плотниекс, Н.Э. Психология в семье. // Н.Э. Плотниекс М.: Просвещение, 1991. – 325с. 



11

 Ковалев, С.В. Психология современной семьи. // С.В. Ковалев М.: Просвещение, 1988.- 342с. 

Плотниекс, Н.Э. Психология в семье. // Н.Э. Плотниекс М.: Просвещение, 1991. – 325с. 

12

 Кравцов, Г.Г. Личность формируется в семье. Г.Г. Кравцов  Дошкольное воспитание, 1991. - № 2.-С.12-17. 




12 

 

bо‗lgan  sevgisi,  e‘tibori  bо‗lmagan  oilalardagi  bolalarda    о‗smirlik  yoshga  kelib 



nevrotik  о‗zgarishlar  yuzaga  kelishi  mumkin.  Bolaning  tо‗laqonli  rivojlanishi 

uchun ham otaning ham onanining farzandga bо‗lgan sevgisi zarur.   

Oiladagi bо‗sh vaqt sferasi eng avvalo bolaning tarbiyasi,  oila a‘zolarining 

ma‘naviy rivojlanishi, ularning kelajakdagi mehnat faoliyatiga  psixik va jismoniy 

tayyorgarligi  uchun  sharoit  yaratadi.  Oiladagi  avlodlar  о‗rtasidagi  muloqot, 

munosabatlar (otaonalar-farzandlar, buvi va buvalar- nabiralar) tarbiyaviy xarakter 

tusini oladi vabshsh vaitlarini shunga qartishni nazarda tutadi

13

 [19, 37-38].  



Oilada  bо‗sh  vaqtni  tashkil  etishda  bir  oila  a‘zosining  manfaatlarini, 

qiziqishlarini  oilaning  boshqa  a‘zolari  qiziqishlariga  ham  tо‗g‗ri  kelishini,  ya‘ni 

ma‘lum bir psixologik kelishuvni e‘tiborga olish lozim. Oilaviy bо‗sh vaqt undagi 

qarama-qarshiliklar  va  muammolarni  ochadi,  bu  muammolar  boshqa  faoliyat 

doiralarida  keyinga  planga  surilishi  mumkin.  Bunday  muammolar  (obyektiv  va 

suyektiv)  er-xotinning  individual  xususiyatlari,  oila  qadriyat  sifatida  qarashga 

bо‗lgan psixologik ustanovkalari bilan bog‗liq bо‗ladi. Bо‗sh vaqtlardagi muloqot 

oilaning bir qator funksiflarini samarali amalga oshirishga imkon yaratadi [19, 81] 

Oilada  bola  tarbiyasining  samaraliligi  unga  ota-onalar  va  pedagoglar 

tomonidan qо‗yiladigan talablarning birligiga bog‗liq bо‗ladi.   

 

 

 



 

 

 



                                                           

13

 Маленкова, Л.И. Педагоги, родители и дети. // Маленкова Л.И. М.: Просвещение, 1994.- 474с



 



13 

 


Download 0,62 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   15




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish