Тошкент давлат иқтисодиёт университети т. М. Зияев, Ш. Т. Исроилова, Д. Т.ЁҚУб олий таълимнинг

Қисқача хулосалар

Ишчи кучи тушунчаси муҳим иқтисодий категория бўлиб, у мунтазам равишда тадқиқ этиш ва аниқлашни талаб қиладиган кўп қиррали тушунчадир. Жамиятнинг барча иқтисодий ва ижтимоий муаммоларига ишчи кучи ва бандлик нуқтаи назаридан ёндашиш мумкин.
Собиқ Иттифоқ даврида давлат тизимида асосан ягона мулкдор ва иш берувчи мавжуд бўлиб, ходим сиёсий иқтисоднинг классик қонунларига кўра ёлланма ишчи ҳисобланмас эди. Мамлакатимиз мустақилликни қўлга киритгач, амалга оширилган иқтисодий ислоҳотлар мулк шаклларининг хилма-хиллигини вужудга келтирди, ишчи кучи ёлланадиган бўлди ва у товарга айланди ҳамда ишчи кучи бозори шакллана бошлади.
Ҳар қандай бозорда талаб ва таклиф қонуни амал қилади, сотувчилар ва харидорлар иштирок этадилар. Улар якка тартибда ва
ихтиёрий равишда шартнома муносабатларига киришади, товарнинг баҳосини ва уни сотиш билан боғлиқ бошқа шартларни белгилайди. Ишчи кучи бозори ҳам ана шу хусусиятларнинг барчасига эга бўлганлиги сабабли бошқа бозорлардан фарқ қилмасада, бу ерда гап ўзига хос бозор ҳақида ва у билан боғлиқ иш билан бандлик ҳақида боради, чунки «ишчи кучи» деган товарнинг ўзи ноёбдир ва бошқа товарлардан фарқ қиладиган алоҳида хусусиятларга эга. У ўз соҳиби бўлган инсондан ажралмайдиган бирдан-бир антиқа товардир. Ишчи кучи – инсоннинг меҳнат қилишга бўлган ақлий ва жисмоний қобилиятларининг йиғиндисидир. Иш билан бандлик фуқароларнинг қонун ҳужжатларига зид келмайдиган ўз шахсий ва ижтимоий эҳтиёжларини қондириш билан боғлиқ бўлган, уларга иш ҳақи ёки меҳнат даромади келтирадиган фаолиятдир.

Таянч тушунчалар

Ишчи кучи, меҳнат, мутафаккирлар, меҳнат жараёни, такрор ишлаб чиқариш, ишчи кучи бозори, турли ёндошувлар, ишчи кучига талаб ва таклиф, бандлик, табиий кўпайиш, рақобат.

Назорат учун саволлар

1. 
   Ишчи кучи ва бандлик назариялари фанининг предмети ва методлари нимани ўргатади?
   
2. 
   Меҳнат категориялари нима?
   
3. 
   Ишчи кучи бозори тизими нима?
   
4. 
   Ишчи кучи бозорининг таркибий қисмлари ва вазифалари нималардан иборат?
   
5. 
   Меҳнат жараёнининг оддий таркибий элементлари нималардан иборат?
   
6. 
   «Меҳнат» иқтисодий категорияси тушунчасининг мазмуни ва моҳияти нимадан иборат?
   
7. 
   Меҳнат категорияси тушунчасининг мазмуни ва моҳиятини тушунтиринг.
   
8. 
   Меҳнат турларининг санаб беринг.
   
9. 
   Меҳнат жараёнининг оддий таркибий элементлари нималардан иборат?