Тошкент давлат иқтисодиёт университети И. Саифназаров, А. Мухтаров, Т. Султонов, Д. Эрназаров Илмий тадқиқот методологияси

Ҳақиқат шакллари
7.5.2-чизма



3.Нисбий ҳақиқат

2.Мутлақ ҳақиқат

1.Объектив ҳақиқат


Ҳақиқат шакллари:

1. 
   Объектив ҳақиқат - билимларимизнинг инсон ва инсониятга боғлиқ бўлмаган мазмуни. Бизнинг билимимизда доим ё муайян одамга, ё муайян ижтимоий гуруҳга боғлиқ бўлган унсур мавжуд бўлади. Бинобарин ўз билимларимизда субъектив унсурларга боғлиқ бўлмаган ва шу сабабли объектив ҳисобланадиган мазмунни қайд этишимиз лозим. Объектив ҳақиқат ривожланиб, икки шакл: нисбий ва мутлақ ҳақиқат шаклларида амал қилади.
   
2. 
   Мутлақ ҳақиқат - предметни келажакда тўлдирилиши ёки унга аниқлик киритилиши мумкин бўлмаган тарзда тўла мукаммал бўлишидир. Олам вақт ва маконда чексизлиги туфайли бундай билимга амалда эришиш мумкин эмас. Аммо фан ривожланади, чунки у нисбий ва мутлақ билимнинг бирлиги сифатида тушуниладиган ҳақиқатни билишга қодир. Бошқача айтганда, объектив ҳақиқат тўла ва мукаммал кўринишдаги мутақ ҳақиқатдир. Айрим ҳолларда агар ҳақиқат вақт ўтиши билан ўзгармаса, яъни вақт шароитларга боғлиқ бўлмаса, у боқий ҳақиқат деб аталади.
   
3. 
   Нисбий ҳақиқат - борлиқни асосан тўғри акс эттирсада, образ объектга унча мос эмаслиги билан ажралиб турадиган билим. Нисбий ҳақиқат тўғри, бироқ нотўғри, тахминий, вақт ва жойнинг муайян тарихий шарт шароитлари билан чекланган ҳақиқатдир. Нисбий ва мутақ бир-бири билан чамбарчас боғлиқ. Нисбий ҳақиқатлар билиш тараққиёти жараёнида ривожланиб, ўз чегараси билан мутлақ ҳақиқатга яқинлашади.
   

Ҳақиқатнинг концепциялари

7.5.3-чизма



Когерент (назарий)

Корреспондент

Прагматик (иш, ҳаракат, фаоллик)