Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti samarqand filiali pul va banklar

Banknotalar – banklarni qarz majburiyati bo`lib ular qarz olish va qarz berishda qo`llaniladi. Ular asosan kredit operatsiyalarini bajarishda qo`llaniladi.
Chek – bu omonatchining tijorat yoki markaziy bankka yozib beradigan o`tkazma veksilining bir turi. Cheklar birinchi marta 1683-yilda Agliyada paydo bo`lgan. Hozirgi vaqtda chek vazifasini EHM lar bajaradi.
Elektron pullar – bu banklarning kompyuter hotirasidagi hisobvaraqlaridagi pullar bo`lib, ularni tasarruf qilishni maxsus elektron qurilma yordamida amalga oshiriladi va undan hozir hisob-kitoblarda keng foydalaniladi.
Veksel – qarzdorning yozma majburyati yoki kreditorning qarzlarga vekselda ko`rsatilgan summasi muayyan muddatdan keyin to`lash to`g`risidagi buyrug`idir. Veksellar oddiy va o`tkazma veksellarga bo`linadi.
Banklar faoliyati EHM larni ommaviy qo`llanilishi asosida cheklarni plastic kartochkalar bilan almashtirish imkoniyati tug`ildi. Plastik kartochkalar naqd pulsiz hisob kitoblarni hamda cheklarni o`rnini bosadigan, uni egasiga savdo va xizmat ko`rsatish va boshqa sohalar bilan to`lovlarni tez va oson amalga oshirishdagi qulay vosita hisoblanadi.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida pul unga yuklanadigan vazifalarni bajargandagina u iqtisodiyotni barqaror ushlab turishga va taraqqiy ettirishga xizmat qiladi.

4. 
   Pulning funksiyalari
   

Pulning bozor iqtisodiyoti uchun beqiyos ahamiyati uning funksiyalarida namoyon bo`ladi. Aslini olganda pulning mohiyati uning bajaradigan funksiyalarida yanada yaxshiroq namoyon bo`ladi.
Iqtisodiy adabiyotlarda pulning turli xil funksiyalarini uchratish mumkin. Jumladan, mualliflar A.O`lmasov, A.Vahobov (ada.38) pulni uchta (qiymat o`lchovi, muomala vositasi va jamg`arma vositasi), muallif Sh.Z.Abdullaeva (adab.37) to`rtta (qiymat o`lchovi, muomala vositasi, to`lov vositasi va jamg`arma vositasi) va muallif D.Tojibayeva pulni beshta funksiyasi mavjudligini (qiymat o`lchovi, muomala vositasi, to`lov vositasi, jamg`arma vositasi va jaxon puli vazifasi) e`tirof etadi.
Pul beshta funksiyani bajarilishligini muallif T.Boboqulov ham (adab. 61) takidlaydi. Muallif pul funksiyalari bo`yicha ilmiy-nazariy qarashlar to`g`risida fikr yuritib bu masalada Amerika maktabi vakillari pulni uchta funksiyasini, ya`ni hisob birligini ta`minlash, ayriboshlash va jamg`arma vositasi mavjudligini, Yevropa maktabi vakillari esa pulni beshta ya`ni qiymat o`lchovi, muomala va to`lov vositasi, jamg`arma va jahon puli funksiyalari mavjudligini e`tirof etishni ta`kidlaydi.
Demak, pul ko`pchilik iqtisodchilarning fikricha besh funksiyani bajaradi va ularning mohiyati quyidagicha: