Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti samarqand filiali iqtisodiyot fakulteti

6. Raqobat kurashida muvaffaqiyat va muvaffaqiyatsizlikning kalit omillari 
 
Raqobatli 
strategiyaning 
mohiyati 
kompaniyaning o‘z tashqi muhitiga bo‘lgan 
munosabatidir 
M.E.Porter 
Agar firma yoki kompaniya oʻz raqiblarining hatti-harakatlarini kuzatib 
bormasa u koʻzini bogʻlab olib raqobatlashmoqchi boʻlgan hisoblanadi. Xuddi 
shaxmatdagidek raqobat kurashida ham raqibining keyingi yurishini oldindan koʻra 
bilish bebaho ahamiyatga egadir. Agar raqibining keyingi qadamini bilmasa, 
kompaniya Gʻalaba qozonolmaydi. Bu boradagi raqobat kurashi quyidagi 
yoʻnalishlarda olib boriladi: 
1-
Raqiblar strategiyasini aniqlash. 
Buning uchun raqib kompaniya 
faoliyatining asosiy iqtisodiy koʻrsatkichlari, uning bozordagi mavqei, strategik 
maqsadlari raqobat strategiyasi oʻrganiladi. 
2-
Kelajakda tarmoqning yetakchisi boʻlishi yoki yetakchi boʻlgan firmalarni 
aniqlash. 
Buning uchun har bir firmaning potensial imkoniyatlarini oʻrganib 
ularning ichidan boshqalardan oʻzib ketish oʻki oʻzib boʻlgan firmalar belgilanadi. 

---

Kelajakda qaysi firmalar oʻz mavqeini yoʻqotadi, qaysi biri yetakchi boʻlishi 
mumkinligini toʻgʻri belgilash firmaning strategiyasini tuzishda muhim ahamiyat 
kasb etadi. 
3-
Raqiblarning keyingi qadamini oldindan koʻra bilish. 
Agressiv raqib odatda 
qandaydir yangi strategik qadam qoʻyadi. Oʻzining bozordagi mavqeidan 
qanoatlanadigan firmalar esa amaldagi strategiyasini saqlab turadi. Omadsiz 
firmalarning ahvoli shuqadar yomon boʻladi-ki, ular yaxshi oʻylanmagan boʻlsa ham 
hujumga oʻtishga majbur boʻladilar. 
Raqibning keyingi qadamini oldindan aytib berish uchun oʻsha kompaniyadagi 
vaziyatni rahbariyatning kayfiyatini, ularning fikrlash tarzini bilish lozim. Raqib 
haqida axborot yigʻishga qaratilgan razvedka faoliyati uning harakatlarini oldindan 
bilish va samarali qarshi choralar koʻrish imkonini beradi. 
Muvaffaqiyatning asosiy omillari (MAO) - muayyan tarmoqdagi moliyaviy va 
raqobatli muvaffaqiyatning asosiy belgilovchi omillaridir. Ularni aniqlash - 
strategiya ishlab chiqishning asosiy yoʻnalishlaridan biridir. Ular strategiyani ishlab 
chiqishda hal qiluvchi rol oʻynashi mumkin, biroq ular turli tarmoqlarda turlicha 
boʻladi. Odatda bir tarmoqqa shunga oʻxshash uch-toʻrtta omil xarakterli boʻlib, 
ularning bir-ikkitasi eng muhimi boʻlib, tahlilning vazifasi ularni aniqlashdan iborat 
boʻladi. 
Quyida MAOning turlari va ularning tarkibiy qismlari sanab oʻtilgan: 
1.
Texnologiyaga bogʻliq omillar: 
- ilmiy tadqiqotlarning saviyasi; 
- ishlab chiqarish jarayonlarda innovatsiyalarga qodirlik;