Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti samarqand filiali iqtisodiyot fakulteti

4. Raqobat kuchlari tarkibida oʻzgarish yasovchi omillar 
Bozordagi vaziyat tez-tez oʻztarib turadi, chunki bozorda ishlayotgan 
kompaniyalar bozorga kirib kelayotgan yangi firmalarni oʻz siyosatini oʻzgartirishga 
majbur qiladi. Bozorda eng koʻp ta’sir qiladigan kuchlar raqobatni 
harakatlantiruvchi kuchlar deb ataladi. Bu kuchlarni tahlil qilish 2 bosqichdan 
iborat: 
1.
Harakatlantiruvchi kuchlarni aniqlash. 
2.
Ushbu kuchlar ta’smm aniqlash. 
Bozorda eng koʻp uchraydigan harakatlantiruvchi kuchlar quyidagilardan 
iborat: 
•
Iqtisodiy oʻsishning uzoq muddatli tendensiyalaridagi oʻzgarish: 
•
Istemolchilar tarkibi va tovarlardan foydalanish usullarining oʻzgarishi: 
•
Yangi mahsulotlarni joriy qilish: 
•
Texnologik oʻzgarishlar: 
•
Marketing tizimidagi oʻzgarishlar: 
•
Yirik firmalarning bozorga kirishi yoki chiqishi: 
•
NOU XAU ning tarqalishi: 
•
Tarmoqlar globallashuvining oʻsishi: 
•
Unumdorlik va xarajatlar tarkibining oʻzgarishi: 
•
Xaridorlar moyilligining tabaqalangan tovarlardan standart tovarlarga oʻtishi 
•
Davlat qonunchiligi va siyosatidagi oʻzgarishlammg ta’siri 
•
Ijobiy qadriyatlar, moyilliklar va turmush tarzining oʻzgarishi: 
•
Noaniqlik va tavakkalchilik omillari ta’sirining kamayishi 
5. Kompaniya raqobat mavqeining kuchli va zaif jihatlari 
Tarmoqdagi raqobat tarkibini oʻrganishdagi keyingi qadam - bu 
raqobatlashayotgan kompaniyalarning bozordagi oʻrnini aniqlashdir. Tarmoqdagi 
firmalar raqobat mavqeini taqqoslashning asosiy usuli - bu strategik guruhlar 
kartasini tuzishdir. 
Strategik guruhlar kartasi
- tarmoqda raqobatlashayotgan firmalarning raqobat 
mavqelarini aks ettiruvchi asbobdir. Bu tahliliy usul tarmoqning umumiy tahlili va 
har bir firmaning bozordagi mavqeini bir-biriga bogʻlaydi. Buning uchun tarmoqda 
ishlayotgan barcha kompaniya va firmalar strategik guruhlarga boʻlinadi. Strategik 
guruhlarga raqobat uslubi va bozordagi mavqei bir xil boʻlgan firmalar kiritiladi. 
Bozordagi asosiy raqobatchilar nechta boʻlsa strategik guruhlar soni ham shuncha 
boʻladi, ammo buning uchun raqobatchilarning har biri oʻzining raqobat usuliga va 
bozorda oʻz mavqeiga ega boʻlishi lozim.