Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti q. A. Dadaboyev

Birinchi variant
vaziyatni belgilab beruvchi omillar salohiyatli miqdorlari 
yutuq va yutqazishning miqdorlari, ehtimol bo‘lgan yutuq va ehtimol bo‘lgan 
xatarning miqdorlarini solishtirishdan iborat bo‘ladi. 
Ichki evristik startegiyaning 
ikkinchi varianti
aytib o‘tilgan omillarning 
ichki miqdori oldindan berilgan chegaraviy va me’yoriy miqdorlar bilan 
solishtiriladi. Masalan, boshqaruv strategiyasi shunday bo‘lishi kerakki, xatarning 
kattaligi berilgan chegaradan oshib ketmasin, bunda salohiyatli yutuq oldindan 
berilgan miqdordan pastga tushmasligi kerak. 

---

194 
Bunday solishtirishlarning natijalari, chegaralarning belgilangan miqdorlari, 
hamda bu solishtirishlardan xulosalar va bu xulosalar asosida qabul qilingan 
xarajatlar haqidagi qarorlarning o‘zlari qaror qabul qiluvchi shaxs yoki shaxs lar 
guruhi tomonidan ekspert baholari asosida ishlab chiqiladi. 
Tashqi evristik strategiya
ikkita bo‘lajak vaziyatlardagi bir xil 
ko‘rsatkichlarni solishtirishdan iborat bo‘ladi. Bu xarajatlarning ikkita ehtimol 
bo‘lgan variantlari oqibatlarini taqqoslash va ulardan istaganlarini tanlash 
imkoniyatini beradi. Tashqi evristik strategiya boshqaruv jarayoni bo‘yicha 
xarajatlarning ikkita bo‘lajak variantlarini ishlab chiqishni ko‘zda tutsa ham, u 
taqqoslash 
va 
tanlash 
jarayonini 
o‘zining va ularni shakllantirshni 
soddalashtirishga olib keladi. 
Bunday holatda boshqa teng sharoitlarda bir turdagi ko‘rsatkichlarni 
taqqoslash amalga oshiriladi. Masalan, to‘lovlarning hajmlari va muddatlari 
boshqaruvning boshqa variantidagi to‘lovlarning hajmlari va muddatlari bilan 
xatarning miqdori esa, xatar miqdori bilan va h.k. solishtiriladi. Ikkilamchi darajali 
detallar hamda boshqaruv strategiyasining har xil variantlari uchun o‘zgarishsiz 
qoluvchi ko‘rsatkichlar uchun ko‘rsatkichlar taqqsolash jarayonlaridan oldinroq 
chiqarib tashlanadi. Ko‘proq obyektivlikka erishish uchun bunday solishtirish va 
taklashni ham ekspert usullari tomonidan amalga oshirish maqsadga muvofiqdir. 
Boshqaruvning u yoki bu evristik strategiyasini tanlash nafaqat uni amalga 
oshirilishi strategiyasini hisobga olish, balki bu bo‘lajak samaradorlikni unga 
erishishning qiyinligi darajasi bilan solishtirish natijasida amalga oshirilishi kerak. 
Erishiladigan samaradorlikning amaliy miqdori ko‘proq ishlab vujudga kelgan 
ishlab chiqarish sotish vaziyatini baholashning aniqligiga va ushbu vaziyatdagi 
ehtimol bo‘lgan muqobil harakat hisoblab chiqish va baholashning to‘g‘riligiga 
bog‘liqdir. 
Shunday qilib, samarali logistik boshqaruvni amalga oshirish uchun, 
hammadan avval, vujudga kelgan ishlab chiqarish sotish vaziyatini huddi shunday 
“bilim olish” zarur. 
Boshqaruv qarorlarini qabul qilish va amalga oshirishni talab qiluvchi 
vaziyatlar, ya’ni aralashmasi noqulay rivojlanish tendensiyasiga ega bo‘lishi 
mumkin bo‘lgan bunday vaziyatlar quyidagi tartibda tasniflanishlari mumkin. 
Joriy vaziyatni vaqt o‘tishi bilan o‘zgarishi tendensiyasining darajasiga ko‘ra 
(vaziyat ko‘proq va kamroq davomiylik davri davomida doimiy bo‘lib qoladimi 
yoki dinamik o‘zgaradimi) barcha vaziyatlarning turg‘un va dinamika ajratish 
mumkin. 
Ham turg‘un va ham dinamik vaziyatlarni ularni rivojlanishlarning barcha 
ehtimol bo‘lgan yo‘llarini to‘liq aniqlik bilan bashoratlash mumkin emas. 
Vaziyatni o‘zgarishi yoki rivojlanishi nafaqat hodimning bama’ni xarajatlar 
oqibatida, balki hodisalar va tashqi iqtisodiy va texnologik (yakuniy hisobda esa 
– bozor) muhiti holati ta’siri ostida sodir bo‘lishi mumkin. Bu hodisalar va 
holatlarni vaqtning qndaydir uzoq davri uchun oldindan aytib berish mumkin 

---

195 
emas. Shuning uchun vaziyatlar diterminasiyalangandan (chegaraviy holati) u yoki 
bu darajadagi noaniqlikka ega vaziyatgacha o‘zgaradi. 
Barcha vaziyatlar, turg‘un yoki dinamik, diterminatsiyalangan yoki 
diterminatsiyalanmaganlar har xil omillarning kichik yoki katta soniga bog‘liq 
bo‘lishlari mumkin. Birinchi holda oddiy, ikkinchi holda esa murakkab vaziyatlar 
haqida gapiriladi. 
U yoki bu turdagi vaziyatni “bilib olgan” pirovardida har xil turdagi – guruhli 
yoki (ko‘pincha) yakka tartibdagi ekspertizalar yordamida o‘tkaziladi. Shubhasiz, 
bunday turdagi bilib olishni amalga oshirish uchun sodir bo‘layotgan ishlab 
chiqarish sotish jarayonlarini modellashtirish va hisoblab chiqish kabi quroldan, 
shu jumladan komputer va hozirgi zamon texnikasini qo‘llash bilan foydalanish 
mumkin. 
Ishlab chiqarish va sotish tizimlaridagi logistik boshqaruv qarorlarini 
qo‘llashni talab qiluvchivaziyatlarni tasniflanishi 41
-chizmada berilgan.