Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti q. A. Dadaboyev

- hujjatli
– ular kiriv odamlar haqidagi ko‘proq yoki kamroq obyektiv 
axborotlarga ega anketalar va hujjatlar turlarini tahlil qilish asosida; 
-
eksperimental
– ekspertlarning oldingi ekspertizalarni o‘tkazishdagi ish 
tajribalarini tahlil qilish asosida; 
- ekspert guruhini tanlab olish va shakllantirish bo‘yicha guruhni tashkil 
qiluvchi ekspertlarni ovoz berishi; 
- o‘z-o‘zini baholash, uni ekspertizaning qo‘yilgan vazifasiga nisbatan tashkil 
qilinayotgan guruhga nomzodlar amalga oshiradilar. 
Bunday tartibda shakllanayotgan ekspert guruhlari omilkor va mustaqil 
xulosalar chiqarish qobiliyatiga teshiriladi. Bu xulosalar mustaqil sifatli omillarni 
silliqlash (bu omillarni nisbiy miqdori tartibida joylashtirish) yoki o‘lcham (bu 
omillarga ba’zi bir miqdoriy baholarni, masalan balli tizim bo‘yicha berish) yo‘li 
bilan tekshirilishlari mumkin. Ekspert guruhini tashkil qiluvchi mutaxassislar 
tomonidan kiritiladigan takliflar ba’zida bir birlariga to‘liq mos keladilar, ammo bir 
birlaridan keskin farq qilishlari ham mumkin. Birinchi holda ekspertlarning 
mustaqil ekanliklridan shubha qilish va ular oddiygina boshqalarining xulosalarini 
qaytarayotganliklarini tahlil qilish mumkin. Ikkinchi holda ekspertlarning 
malakasiga va ularni ko‘rib chiqilayotgan predmet haqida omilkorona mulohoza 
yuritishlariga shubha tug‘iladi. Shunday amerikada hazil bor “Agar ikkita 
mutaxassis bitta narsa haqida bitta narsani aytsalar, ulardan bittasi kerak emas. 
Agar ular har xil narsalar haqida gapirsalar, ularning ikkalasi ham kerak emas”. 
Eksprtlar xulosalarining muvofiqligi va mustaqilligi darajasini baholash uchun 
muvofiqlashganlik koeffitsiyentlarini hisoblab chiqish kerak. 
Ekspert guruhini shakllantirishning to‘g‘riligini tekshirish uchun ko‘p mezonli 
baholash uchun ko‘rsatkichlar ro‘yxati yaxshi bo‘ladi, ularni silliqlash kerak. 
Qaror qabul qiluvchi shaxslar ixtiyorida bo‘lgan bir necha variantlar ichida u yoki 
bu buyumni ishlab chiqarish uchun texnologik jarayonni tanlash misol bo‘lib 
xizmat qilishi mumkin. Qandaydir bitta to‘htam nazardan (bitta ko‘rsatkich 
bo‘yicha) texnologik jarayonning qandaydir bitta varianti maqsadga muvofiq 
bo‘lad, boshqa nuqtai nazardan (boshqa ko‘rsatkich bo‘yicha boshqasi 
maqsadga muvofiqroq bo‘ladi. Variantlardan qaysi biriga afzallik berish kerak? 
Agar aytib o‘tilgan ko‘rsatkichlarning nisbiy muhimligi belgilansa, bu savolga 
javob qaytarish mumkin. 

---

192 
Texnologika jarayonning variantlarini baholash va tanlash uchun silliqlash 
kerak bo‘lgan ko‘rsatkichlar orasida texnologik ekspertizalarning mavjud 
amaliyotida quyidagilar taqdim etiladi: 
-