Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti abdurahmonov q. X., Xolmominov sh. R

B andlik xizm ati (aholini ish bilan ta ’m inlash davlat xizm ati)
-
mamlakat miqyosida aholini ish bilan ta’minlash siyosatini amalga oshirish 
va fuqarolarga tegishli kafolatlami ta’minlab berish uchun tashkil etilgan 
davlat xizmati.
Davlat ijtimoiy ta ’minoti 
—
bu, O'zbekiston Respublikasi fuqarolarini 
keksayganda, kasallik ro'y berganda, mehnatga layoqatini qisman yoki 
butunlay yo'qotganda, boquvchisini yo'qotganda, shuningdek, bolali oilalami 
moddiy ta ’minlash va ularga xizmat ko'rsatish davlat tizimidir.
Yollanib ishlaydiganlar 
—
bular korxona rahbariyati bilan m ehnat 
faoiiyati shartlari to'g'risidagi tuzilgan yozma kontrakt (shartnoriia) yoki 
og'zaki bitim bo'yicha ishlaydigan shaxslar b o iib , ular ana shu faoliyat 
uchun yollanish vaqtida kelishib olingan ish xaqini oladilar.
235

---

Jamoa -
bu birgaiikda mehnat qiladigan shaxslar guruhi b o iib unda 
kishilar bir-birlari bilan shunday o‘zaro harakat qiladilarki, har kim boshqa 
shaxsga murojaat qiladi, ayni vaqtda uning ta ’sirini ham his qiladi.
Ijtimoiy institut
— bu, odamlarning birgalikdagi faoliyatini tashkiliy 
tuzilma tarzida tashkil etishning barqaror shakli yoki normativ jihatdan 
tartibga solinadigan qoidalar tizimidan iboratdir.
Iqtisodiyotning norasm iy sektorida ish U lan bandlar -
doim iy, 
vaqtinchalik, mavsumiy ishlarni yollanib bajaradigan, o‘z biznesiga ega, 
ro‘yhatga olinmagan faoliyatdan ish haqi, daromad topadigan shaxslar.
Iqtisodiy nofaol aholi
- ishchi kuchi tarkibiga kirmaydigan mehnatga 
qobiliyatli aholi. Uning jumlasiga quyidagilar kiradi:
Iqtisodiy faol aholi -
bu aholining tovarlar ishlab chiqarish va xizmatlar 
ko'rsatish uchun ishchi kuchini taklif etishni ta’minlaydigan qismi. Iqtisodiy faol 
aholi soni ish bilan bandlami va ishga joylashishga muhtoj shaxslami o‘z ichiga oladi.
Iqtisodiy faoliyat -
bu inson tirikchiligini ta’minlash usullari va vositalari 
majmuidir.
Inson ka p ita li -
investitsiyalar natijasida shakllangan bilim lar, 
ko‘nikmalar, malakalar va sabablar zahirasidan iborat boiib, u shaxsning 
jismoniy. Aqliy va psixologik sifatlari hamda qobiliyatlarini aks ettiradi.
Inson kapitaliga investitsiya qilish
deganda, odatda malakaviy qobiliyatni, 
demakki, mehnat unumdorligini oshirishga yo‘naltirilgan har qanday harajat 
tushunilib, u ta’lim olishga xarajatlami, ish qobiliyati va mehnat unumdorligini 
ta’minlaydigan sogiiqni saqlashga qilinadigan harajatlami va ishchi kuchini 
unumsiz yerlardan yuqori unumlmi yerlaiga ko‘chirishga ya’ni xarakatchanlikka 
qilinadigan xarajatlami o‘z ichiga oladi
Inson omili
- tashkilot va muassasalaming birgaiikda faoliyat kechirishi 
uchun birlashgan kishilardir. Tarkibiy jihatdan u shaxs, ishchi guruhi, 
mehnat jamoasidir.
Inson resurslari
- bu zarur uquv-farosatga, bilim va mahoratga, ishlash 
qobiliyati va malakasiga ega boigan jamiyat a’zolari, mehnat ahlidir. Boshqacha 
aytganda inson resurslari haqiqiy va salohiyatli xodimlardan iborat.
Inson resurslaridan intensiv foydalanish
- mehnat faoliyati samarasi ni 
oshirishni bildiradi va u mehnat unumdorligiga asoslanadi.
Inson resurslaridan ekstensiv foydalanish
- ishchilar umumiy sonining, 
mehnatga layoqatli aholi bandligining o‘sishi, mehnatga layoqatlilik davrining 
uzunligi, ish vaqtining uzunligi bilan ifodalanadi.
Ish —
bu tabiat va inson tomonidan birlashgan kuchlaming ob’yektiv 
natijasidir.
Ish berufchilar -
xodimni ishga olish huquqi boigan yuridik yoki 
jismoniy shaxslar.
Ish bilan bandlar
- a)pul bilan toianadigan yoki natural holidagi haq 
evaziga yollanib, shuningdek, o‘z faoliyati evaziga qancha muddat haq yoki
236

---

daromad olishidan qat’iy nazar, foyda yoki oilaviy daromad olish uchun 
yollanmasdan haftasiga kamida 2 soat mobaynida ish bajargan; b)kasalligi 
yoki jarohatlanganligi tufayli, bemorlarga qarab turish uchun; yillik mehnat 
ta’tili yoki dam olish kunlarida; o'z ish joyidan tashqarida ta’lim olganligi 
uchun; m a’muriyat tashabbusi bilan ta’minoti saqlab qolingan yoki saqlab 
qolinmagan holda mehnat ta’tilida boigan va boshqa shunga o'hshash sabablar 
bilan vaqtincha ishda boim agan; v)oilaviy korxonada haq olmasdan ish 
bajargan shaxslar hisoblanadi.