Asosiy fondlardan foydalanishning ekstensiv va intensiv ko'rsatkichlari
Tayyorladi : Ne'matullayev Sherzodbek
Asosiy ishlab chiqarish fondlaridan foydalanishning ekstensiv ko'rsatkichi
Asosiy fondlarning ekstensiv bandlik ko’rsatkichi ulardan vaqt bo’yicha foydalanish darajasini ko’rsatadi va quyidagicha aniqlanadi :
K(eks)=T(haq)/T(rej)
Bunda: T(haq) - dastgohlarning haqiqiy ishlagan vaqti
T(rej) - Dastgohlarning rejada ko'rsatilgan ish vaqti
Asosiy ishlab chiqarish fondlaridan foydalanishning intensiv ko'rsatkichi
Asosiy fondlarning intensiv bandlik ko’rsatkichi asosiy fondlardan quvvati bo’yicha foydalanishni ko’rsatadi, u quyidagicha aniqlanadi:
M(int)=M(haq)/M(rej)
Bunda M(haq) - vaqt birligida ma'lum dastgohda haqiqiy ishlab chiqarilgan mahsulot miqdori
M(rej) - rejaga asosan vaqt birligda ushbu dastgohda ishlab chiqariladigan mahsulot miqdori
Asosiy ishlab chiqarish fondlaridan foydalanishning intensiv ko'rsatkichi quyidagi omillarga bog'liq
- asosiy vositalarni texnik takomillashtirish va yangilash, eskirgan texnikani yangisiga almashtirish;
- yuqori sifatli va samarali asosiy vositalarni kiritish;
- mexanizatsiya va avtomatizatsiya darajasini ko’tarish;
- egiluvchan ishlab chiqarish tizimlarini qo’llash;
- yordamchi va xizmat ko’rsatuvchi ishlarini mexanizatsiyalashtirish;
Asosiy ishlab chiqarish fondlaridan foydalanishning ekstensiv ko'rsatkichlari quyidagi omillarga bog'liq
harakatdagi uskunani kalendar davrdagi ish vaqtini oshirish va ishlab chiqarish maydonlarining yuklanishini ko’paytirish;
korxonadagi barcha uskunalar tarkibida harakatdagi uskunalar sonini oshirish.
ta’mirlash ishlarini tashkil etishni takomillashtirish va muddatlarini qisqartirish;
ishlab chiqarishga zarur bo’lgan, o’rnatilmagan uskunalarni jalb etish;
harakatsiz uskunalarni yo’qotish (ro’yxatdan chiqarish, arendaga berish, lizingga berish, sotish).
Ekstensiv va intensiv ko'rsatkichlarning ahamiyati
Ekstensiv foydalanishning xususiy ko'rsatkichlari orasida eng muhimi bu uskunaning smenali koeffitsienti bo'lib, u kun davomida mashinaning ish joylarining umumiy soniga nisbati sifatida aniqlanadi. Korxonada asosiy fondlarning smenali koeffitsientini oshirish mahsulot ishlab chiqarish hajmini o'sishi va asosiy fondlardan foydalanish samaradorligini oshirishning muhim manbai hisoblanadi.
Vaqt birligida mahsulot hajmining oshishi mahsulotni ichlab chiqarish jarayonini tezlashtiradi, bunda mehnat samaradorligi oshadi va ishlab chiqarish hajmi oshadi.