Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti abdurahmonov q. X., Xolmominov sh. R

Ishsizlikning ijtimoiy-iqtisodiy chiqimlari. 
Ishsizlikning iqtisodiy 
chiqimlari mahsulot ishlab chiqarmaslik bilan bog'liqdir. Agar iqtisodiyot 
ishlashni xohlaydiganlar va ishlay 
oladi
ganlar uchun yetarli miqdordagi
99

---

ish o'rinlarini yaratib berishga qodir bo im as ekan, tovarlarni potentsial 
ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatish butunlay yo'qoladi. Shunday vaziyat 
vujudga keladiki, unda yalpi milliy mahsulotning hajmi yaratilishi mumkin 
b oigan potentsial yalpi milliy mahsulotdan kamroq b o iad i. Haqiqiy va 
potentsial yalpi milliy mahsulotlar o'rtasidagi farqni yalpi milliy mahsulotning 
orqada qolishi deb atash qabul qilingan.
Ishsizlikning tashqi iqtisodiy chiqimlari jamiyatdagi ijtimoiy, ruhiy va 
siyosiy larzalaming sirtida yotadi. Bu faqat jamiyatdagi ijtimoiy taranglikni 
ko'paytirib qolmasdan, shu bilan birga mamlakat siyosiy yoiining islohotlar 
yoiidan uzoqlashish tomonga keskin o'zgarishi mumkinligini ham bildiradi. 
0 ‘z vaqtida Gitler Germaniyada hokimiyat tepasiga chuqur iqtisodiy tanglik 
vujudga keltirgan ommaviy ishsizlik negizida kelgan edi. Ommaviy ishsizlik 
jamiyatning ayrim a ’zolariga ham bevosita ta ’sir ko‘rsatadi, bu hoi o‘z-o‘zini 
o id iris h la r, ruhiy kasalliklar, y u rak-tom ir kasalliklaridan o iis h n in g
ko‘payishiga olib keladi.
8.3. Ishsizlikni kamaytirish yo‘l!ari
0 ‘zbekistonning ijtimoiy-iqtisodiy siyosatida, umuman, aholini ijtimoiy 
himoyalashning m uhim sharti sifatida ish bilan bandlik va ishsizlikdan 
himoyalash siyosati dunyodagi ko‘pgina rivojlangan mamlakatlarning boy 
tajribasiga asoslangandir. Ammo, bu tajribalaming ko'pchiligi 0 ‘zbekistonning 
ijtimoiy-iqtisodiy siyosatining tub mohiyatiga tatbiqan yetarlicha to ‘g‘ri 
kelavermaydi. Biz umumlashtirgan aholini ish bilan bandlik siyosatining 
asosiy yo'nalishlari ish bilan bandlik siyosati evolyutsiyasining faqat tarkibiy 
emas, balki tarixiy-mantiqiy tasvirini ham beradi. Aslini olganda, ish bilan 
bandlikning faol siyosatidan oldin yaxshi yoiga qo‘yilgan ishsizlami hisobga 
olish, ro‘yxatga olish, ishsizlami samarali qoilab-quw atlash maqsadida ulami 
ijtimoiy himoyalash uslublari (passiv siyosat) amalga oshirilishi mamlakatda 
zarur edi. Rivojlangan m am lakatlar tajribasi ko‘rsatishicha, hukum at 
ishsizlaming ijtimoiy himoyasini ta’minlagandan keyingina, boshqa ishlarga 
kiritishi —- dastlab ish bilan bandlikni barqarorlashtirish (saqlash)ga, so‘ngra 
uning o ‘sishini rag'batlantirishga kirishishi mumkin. Bunda ish bilan 
bandlikning o ‘sishini rag‘batlantirish