Toshkent davlat agrar universiteti termiz filiali qishloq xo’jaligi mahsulotlarini saqlash, qayta ishlash va mexanizasiya kafedrasi

η 
— termonamo’lchagichning ko’rsatkichlarini tuzatish koef-
fitsiyenti, 0,6. 
VI.
To’qimachilik sanoati korxonalari, shu jumladan, eksport uchun xomashyo 
sifatida yetkazib beriladigan paxta tolasini aniqlashga 604-raqamli “Paxta tolasi. Texnik 
shartlari” davlat standarti mo’ljallangan. Bunda tolaning sifat ko’rsatkichlari keltirilgan: 
– shtapel vazn uzunligi, mm; 
– chiziqli zichlik, mteks; 
– solishtirma uzilish kuchi sn/teks yoki gs/teks; 
– pishib yetilganlik koeffitsiyenti; 
– tola ajratishning sifati va tolaning rangi bo’yicha tashqi ko’rinishi; 
– nuqson va iflos aralashmalarning vazniy ulushi, %; 
– namlikning vazniy nisbati, %. 
Paxta tolasining navi eng yomon ko’rsatkich bo’yicha aniqlanadi. Paxta tolasi 
nuqson va iflos aralashmalarning miqdori bo’yicha 3-jadvalda ko’rsatilgan me’yorlarga 
muvofiq: oliy, yaxshi, o’rta, oddiy va iflos sinflarga bo’linadi. 
3-jadval 
Sanoat 
navi 
Nuqsonlar va iflos aralashmalar me’yorlari, %, 
ko’pi bilan 
oliy 
yaxshi 
o’rta 
oddiy 
iflos 
1 
2,0 
2.5 
3,0 
4,0 
5,5 
2 
2.5 
3,5 
4,5 
5,5 
7,0 
3 
— 
4,0 
5,5 
7,5 
10,0 
4 
— 
6,0 
8,5 
10,5 
14,0 
5 
— 
— 
10,5 
12,5 
16.0 
 
Tolada butun chigit, begona buyumlar va badbo’y hid bo’lishiga ruxsat etilmaydi. 
Yuqorida keltirilgan sifat ko’rsatkichlari sotuvda paxta tolasiga narx belgilash uchun 
foydalaniladi. 
Eksport qilinadigan paxta tolasining sifatiga baho berish uchun 604-raqamli davlat 
standarti va xalqaro standartlar bo’yicha tasniflash tavsiya etilgan. Bazaviy uzunlik 
savdoda Upland paxta tolasining 1 — 1/16 duymi bo’yicha qabul qilinadi, bu esa 
yuqoridagi standart bo’yicha 32 mm (5 tip)ga to’g’ri keladi. 
Tolaning uzunligi va navi ikki usul bilan aniqlanadi: klasser usulda va asboblar 
yordamida. Klasser usulda tolani standart namunaga (etalonga) taqqoslab aniqlanadi. 
Eksport qilinadigan tolaga narx belgilashda tolaning ifloslik darajasi klasserlikni 
baholashda tanlab olingan namunalarni standart namunalar bilan taqqoslash orqali 
aniqlanadi. 

---

VII.
618-davlat, standartida pishib yetilganlik koeffitsiyentini ikki usul bilan 
aniqlash usullari berilgan: 
– qutblashgan nurda; 
– namunalarning havo o’tkazuvchanligi bo’yicha.
Birinchi usul darajalash ishlari va standart namunalarini attestatsiyalashda, arbitraj 
sinovlarni o’tkazishda qo’llaniladi. 
lkkinchi usuldan paxta tolasini yetkazib berish, qabul qilishda foydalaniladi. 
VIII.
Paxta tozalash korxonasida chigitdan momiq ajratishda olinadigan paxta 
momig’iga qo’yilgan talablami 645-raqamli “Paxta momig’i. Texnik shartlar” respublika 
standartiga muvofiq aniqlanadi. 
Ko’rsatilgan standartga ko’ra, paxta momig’i uzunligi bo’yicha ikki tipga ajratiladi: 
A tipi 7–8 mm va undan ko’proq; 
V tipi 6–7 mm va undan kamroq. 
Bundan tashqari, har bir tip tashqi ko’rinishi va pishganligi bo’yicha I va II navga 
bo’linadi. Nav tavsifi tasdiqlangan tashqi ko’rinish namunalari va me’yorlashtirilgan, 
pishib yetilganlik koeffitsiyentlari bo’yicha olib boriladi. 
O’z navbatida, har bir tip va nav momiqdagi iflos aralashmalarning vazniy ulushi 
bo’yicha 4- jadvalda keltirilgan me’yorlarga muvofiq uch sinfga bo’linadi: oliy (1), o’rta 
(2), iflos (3). 
4- jadval 
Tip Nav 
Iflos araiashmalar va butun chigitlarning 
sinflar bo’yicha vazniy ulushi, %, ko’pi bilan 
oliy (1) 
o’rta (2) 
iflos (3) 
A 
I 
4,5 
6,0 
8,5 
8,0 
11,0 
15,0 
B 
II 
4,5 
6,0 
8,5 
8,0 
11,0 
15,0