Toshkent davlat agrar universiteti termiz filiali qishloq xo’jaligi mahsulotlarini saqlash, qayta ishlash va mexanizasiya kafedrasi

3.Paxta tolasi standarti va sinash metodlari. 
Davlat standarti talablariga muvofiq paxta tolasi va lint toylariga 230x40 mm li 
karton yorliq qistirib qo’yiladi. Bunda zavodning kodi, toy partiya raqami, shibbalanish 
quvvati jo’natiladigan temir yo’l stantsiyasining nomi yozib qo’yiladi. Bulardan tashqari 
har bir toy ustiga zavod kodi, partiya raqami va toyning massasi yozib qo’yilishi lozim. 
Har bir jo’natiladigan tola partiyasiga alohida sertifikat tuziladi. Zavodlardan 
tayyor mahsulotlar (toylar) iste’molchilarga jo’natilguncha maxsus ayvonlarda yoki ochiq 
maydonchalarda ustma-ust taxlab saqlanadi.
CHigitli paxta, tola, lint, chigit va tolali chiqindilarni saqlashda ular ombor 
zararkunandalari bilan zararlanishi mumkin. Ombor zararkunandalariga qarshi kurashish 
va ularni yo’qotish uchun zavod hududini toza saqlash, devorlarni ohak bilan oqlash va 
yorilgan joylarni 1 kg loyga 30 dust aralashtirib suvab turish va omborlar atrofiga 
kimyoviy dorilar sepib turish kerak. Kemiruvchi zararkunandalarga qarshi har xil 
qopqonlarni ham ishlatish mumkin. 
Paxta tolasining sorti O’zDSt bo’yicha aniqlanadi. Bu standart talabiga muvofiq 
paxta tolasi pishganlik darajasi va uzilish kuchiga qarab 7 sortga ajratiladi: 0 (sara), 
I,II,III.IV,V,VI. 
5-jadval
Paxta tolasining pishganlik koeffitsienti va uzilish kuchi. 
Ko’rsatkichlar 
Paxta tolasining sortlari 
0(sara) I 
II 
III 
IV 
V 
VI 
Pishganlik 
koeffitsienti 
Uzilish kuchi, g/k 
2,1 
4,9 
2,0 
4,4 
1,8 
3,9 
1,6 
3,4 
1,4 
3,0 
1,2 
2,5 
1,2 
2,5 
O’z navbatida 0,I,II,III,IV sort paxta tolalari texnologik ko’rsatkichlariga ko’ra 7 
tipga bo’linadi, V vaVI sort tolalari tiplarga bo’linmaydi. 
6-jadval 
Paxta tolasining tiplari bo’yicha normativ ko’rsatkichlari. 
Ko’rsatkichlar 
Paxta tolasining tiplari 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
Tola sortlari bo’yicha 
shtapel uzunligi, mm 
0,I,II 
III 
IV 
38-39 
36-37 
35-36 
37-38 
36-37 
35-36 
35-36 
35-36 
35-36 
33-34 
33-34 
33-34 
31-32 
31-32 
31-32 
30-31 
30-31 
30-31 
29-30 
29-30 
29-30 
Tola sortlari bo’yicha 
nisbiy 
uzilish 
kuchi, 
kamida g/k teks
0,I 
III 
33,3 
32,3 
31,4 
30,4 
29,4 
28,4 
25,5 
25,0 
24,0 
23,5 
23,5 
23,0 
23,0 
22,5 
Yuqori sortga mansub tola asosan chigitli paxtaning I va II-sortidan chiqadi. I-
sortli chigitli paxtadan 90% sara (0) va birinchi sortli tola chiqadi. 

---

7-jadval.