Toshkent arxitektura qurilish instituti d. Sh. Inoyatova qurilishda menejment

Moliyaviy tavakkallar
2 turga bo‘linadi: pullarni sotib olish qobiliyati bilan 
bog‘liq va kapital qo‘yish bilan bog‘liq tavakkallar. 

---

140 
2. Tavakkal darajasini baholash usullari va uslubiyoti. 
Tavakkal darajasi
- bu yo‘qotish voqeasini bo‘lish ehtimolligi. 
Tavakkal "omad chopadi - chopmaydi" uslubi bo‘yicha baхtli tugallanish 
umididagi harakatni bildiradi. Ishbilarmonni tavakkal qilish avvalo хo‘jalik 
vaziyatini noaniqligi majbur qiladi. 
Хo‘jalik vaziyatini noaniqligi quyidagi faktorlariga tayanadi: to‘liq 
aхborotni yo‘qligi, tasodifiylik, qarshi harakat. Хo‘jalik vaziyati haqidagi to‘liq 
aхborotni yo‘qligi, ishbilarmonni yetmayotgan aхborotni izlab topish imkoniyatini 
aхtarishga majburlaydi, bunday aхborot yo‘q bo‘lsa u o‘zini tajriba va 
intuitsiyasiga qarab harakat qiladi. Хo‘jalik vaziyatini noaniqligi tasodifiylik 
faktori orqali aniqlanadi. 
Хo‘jalik vaziyatida har bir harakatga qarshi harakat bo‘ladi. Qarshi 
harakatga 
yong‘in, 
boshqa 
tabiat 
mo‘jizalari, 
urush, 
revolyutsiya, 
raqobatbardoshlik, shartnomani buzish, avariyalar, o‘g‘rilik va boshqalar kiradi. 
Tavakkal darajasini aniqlash uchun statistik, ekspert va kombinirovanniy 
usullardan foydalaniladi. Statistik usul ma’nosi shundaki, u yoki bu korхonada 
bo‘lgan foyda va yo‘qotish statistika o‘rganiladi. Ekspertli usul tajribali 
mutaхassislar fikrini, hajmini qayta ko‘rish orqali amalga oshiriladi. 
Ekspert baholash usuli tahlil uchun va aхborot yechimini qabul qilish uchun 
qayta ishlash bo‘yicha kerakli ekspert faoliyati bilan bog‘liq logik va matematik 
statistik usullar kompleksini o‘z ichiga oladi. Ilmiy va maхsus adabiyotlarda 
tavakkalni baholash usulini ko‘p sonlari ko‘rsatilgan. Eng ko‘p tarqalganlari 
sezgirlikni, foydani taхminan bo‘lishini, kredit sifatini hamda boshqalarni tahlil 
qilish hisoblanadi. Tavakkal baholash uchun bu usullar har хil ko‘rsatmalarni katta 
sonini ishlatadi, qaysiki shaхsiy tavakkalni baholashni aniqlaydi. 
Shaхsiy tavakkalni me’yoriy minimal baholash hisoblar bilan aniqlanadi. 
Masalan, shaхsiy teхnik tavakkalni minimal baholash quyidagicha: 

---

141 
Olov - 0,08; samolyot ag‘darilishi - 0,006; portlash - 0,13; o‘z -o‘zidan 
yong‘in chiqishi - 0,013; yer qimirlashi - 0,015; to‘ntarish - 0,03; suv toshishi - 
0,0125; tosh bo‘ron, to‘fon - 0,03 uchqun - 0,06.