Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

430

Odilqoriyev X.T. 

Davlat va huquq nazariyasi

Konstitutsiya Asosiy qonun sifatida mamlakatdagi normativ-huquqiy huj-

jatlar tizimida ustunlik qiladi, «hukmron» mavqeni egallaydi. Uning normalari 

boshqa qonunlarning qoidalaridan yuqori oliy yuridik kuchga ega. Qolgan bar-

cha qonunlar va boshqa normativ-huquqiy hujjatlar konstitutsiya asosida, unga 

muvofiq va uning ijrosi uchun chiqarilgan. Bu madaniyati yuksak taraqqiy 

etgan mamlakatning qat’iy qoidasidir.

Qonun – jamiyat huquqiy tizimining eng muhim tarkibiy qismi, huquqni 

ifoda etishning oliy shaklidir. Qonun vositasi xalq (jamiyat) irodasining davlat 

amri darajasiga ko‘tarilishi, rasmiylashuvi, umummajburiy qoidaga aylanishi 

hamda mustahkamlanishi amalga oshadi.

O‘zbekiston Respublikasi normativ-huquqiy hujjatlari tizimida qonunlar 

asosiy o‘rinni egallaydi. Qonun davlat oliy vakillik organining eng yuqori yuri-

dik kuchga ega bo‘lgan aktidir. Qonunlar bevosita konstitutsiya qoidalari va 

prinsiplari asosida, ularni hayotga joriy etish maqsadida chiqariladi.

Qonun oliy yuridik kuchga ega. Qonunning ushbu xususiyati quyidagi-

larda namoyon bo‘ladi:

birinchidan, qonunni uni qabul qilgan oliy vakillik organidan boshqa 

hech kim o‘zgartira olmaydi, bekor qila olmaydi yoki yangasini o‘rnata olmaydi;

ikkinchidan, boshqa barcha normativ-huquqiy hujjatlar qonunga qat’iy 

muvofiq holda qabul qilinadi va amalga oshiriladi;

uchinchidan, biron-bir qonunosti normativ-huquqiy hujjat qonunga zid 

bo‘lsa, u qonunga muvofiq holga keltiriladi yoki bekor qilinadi;

to‘rtinchidan, qonun oliy yuridik kuchga ega bo‘lgan hujjat bo‘lganligi 

sababli uni qabul qilgan organdan boshqa hech kim qo‘shimcha tasdiqlashi va 

bekor qilishi mumkin emas.

Qonun davlat nuqtayi nazaridan eng muhim deb hisoblangan ijtimoiy 

munosabatlarni mustahkamlash, rivojlantirish va tartibga solish vositasidir. 

Unda mazkur munosabatlardagi qonuniyatlarning normativ majburiy xarak-

teri va siyosiy-huquqiy me’yori o‘z ifodasini topadi. Qonunlar faqat siyosatning 

ifodasi, siyosiy chora bo‘lib qolmasdan, beqiyos ijodiy va tarbiyaviy vazifani 

bajaruvchi katta ma’naviy boylik hamdir.

Respublika qonunlarida yangilanayotgan ijtimoiy tuzumimizning, 

huquqiy davlat barpo etishning eng muhim prinsiplari, rivojlanishimizning 

yo‘nalishlari va dasturiy vazifalari o‘z aksini topadi. Bunday muhim prin-

siplar, avvalo, O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasida mustahkam-

langan. Ular jumlasiga quyidagilar kiradi: davlat suvereniteti prinsipi; xalq 

hokimiyatchiligi prinsipi; inson huquqlarining ustunligi prinsipi; qonuniylik 

prinsipi; demokratiya prinsipi; davlat bilan shaxsning o‘zaro burchdorligi 

prinsipi; konstitutsiya va qonunning oliyligi prinsipi; hokimiyatlar taqsim-

---