Тошкент-2021 3 Апрель 2021 10-қисм Тошкент апрель 2021 йил. Тошкент: «Tadqiqot»

Birinchidan
, korreksion muolajalarni psixodiagnostik tekshiruv bilan uyg‘unligini ta’minlash, 
uning asosida birlamchi xulosa tuzish va korreksion-rivojlantiruv ishining maqsad va vazifalarini 
aniqlash zarur. Korreksion ish samarasi faqatgina dastlabki puxta psixologik diagnostika ishlari 
bilan belgilanadi. D.B.Elkonin bo‘yicha eng aniq, chuqur tashxis ma’lumotlari agar ular jiddiy 
o‘ylangan psixologik-pedagogik korreksion tadbirlar tizimi bilan uyg‘unlashtirilmasa, ma’nisiz 
bo‘lib qolishi mumkin.
Ikkinchidan,
psixologning rivojlantiruv - korreksion faoliyati mijozning korreksion ishlar 
jarayonidagi kechinmalari va his-tuyg‘ulari, emosional holati dinamikasi, faoliyati, fe’l-atvorini 
doimiy nazorat qilishni talab etadi. Ushbu nazorat dasturi vazifalariga zarur o‘zgartirishlarni 
kiritishni, mijozga psixologik ta’sir ko‘rsatish uslublari va vositalarini vaqtida o‘zgartirish imkonini 
beradi. Maktab psixologining psixokorreksiya yo‘nalishida olib boradigan asosiy faoliyati o‘quvchi 
shaxsi va uning individualligini tarkib toptirish jarayoniga faol ta’sir o‘tkazishga qaratilgan. 
Bunda psixologning vazifasi psixologik xizmatni muayyan qoida, mezonga asoslanib tashkil 
qilishdan iborat bo‘lib, yosh davri xususityalariga binoan psixikaning rivojlanishi, shaxsning 
shakllanishi qonuniyatlarini amaliyotda hisobga olgan holda faoliyat olib borish, o‘qituvchilar 
jamoasiga bolalar, o‘quvchilar ta’lim-tarbiyasini individuallashtirishga ko‘maklashish, ularning 
qobiliyati, layoqati va iqtidori darajasiga qarab korreksion ishlarni amalga oshirishdan iborat.
Amaliyotchi psixologning ushbu yo‘nalishda alohida ahamiyat kasb etuvchi jihati – bolalar, 
o‘quvchilarning psixik rivojlanishda orqada qolish, ular xulq-atvoridagi og‘ishlar, o‘zlashtirmaslik 
muammolaridir. Psixik taraqqiyotni tuzatish, korreksiya qilish atamasi dastlab defektologiyada 
kasal bolalarga nisbatan qo‘llanilgan bo‘lsa, keyinchalik ontogenez psixologiyasining rivojlanishi 
bilan ushbu tushuncha normal psixik taraqqiyot uchun ham qo‘llanila boshlandi. D.B.Elkonin 
tuzatishning yo‘nalganligi korreksiya xarakteriga bog‘liq holda tuzatishning ikki usulini ajratib 
ko‘rsatadi. Bular:
- taraqqityodan orqada qolish belgilariga qaratilgan simptomatik tuzatish.
- taraqqiyotdan orqada qolish sabablari va manbalariga qaratilgan tuzatish.
Psixologik amaliyotda normal taraqqiyot korreksiyasi nonormal taraqqiyot korreksiyasidan 
farqlanadi. Tuzatishning mazmuniga ko‘ra normal taraqqiyotda korreksiyaning quyidagi turlari 
farqlanadi:
- Aqliy taraqqiyot korreksiyasi;
- Shaxs taraqqiyoti korreksiyasi;
- Salbiy holatlarning oldini olish korreksiyasi.
Amaliyotchi psixolog o‘z faoliyatida korreksion vazifalarni yechish maqsadida psixologik 
yordamni tashkil etishga bog‘liq ravishda uning quyidagi turlaridan foydalanishi mumkin:
1. Madaniy oqartuv ishlari.
2. Maslahat-tavsiyalar berish.
3. Individual va guruhiy korreksiya.
Psixologik korreksiya dasturlarini tuzishda quyidagi asosiy tamoyillarga tayanish zarur. 
Korreksion, profilaktik va rivojlantiruvchi masalalar tizimliligi tamoyili. Bu tamoyil har qanday 
korreksion ishda 3 ko‘rinishdagi masala mavjudligini ta’kidlaydi, ya’ni 1) korreksion, 2) 
profilaktik va 3) rivojlantiruvchi. Bunda bola shaxsining har tomonlamarivojlanishidagi bog‘liqlik 
va notekislik borligini anglatadi. Tushunarliroq aytadigan bo‘lsak, har qaysi bola rivojlanish ining 

---

78