Тошкент – 2020 10-мавзу: Халқаро статистикада иқтисодий фаолият самарадорлиги кўрсаткичлари

Иқтисодий фаолият самарадорлиги кўрсаткичлари

• Учинчи метод юқоридаги иккита методга нисбатан энг мураккаби ҳисобланади ва энг аниқ натижаларни беради. Собиқ совет статистикасида бу усул узоқ вақт қўлланилиб келинган. Бунда ишлаб чиқарилган маҳсулотнинг физик ҳажми аниқланади (натура ўлчов бирликларида), сўнгра у тегишли базис даври нархларига кўпайтирилади. Ушбу усулнинг устунлик томони шундан иборатки, унда маҳсулот ва хизматларга нархлар динамикаси батафсилроқ ўрганилади ва ҳисобга олинади. Бу усулнинг камчилик томони – мунтазам базис нархларини ўзгартириб туриш зарурлигидир.

Иқтисодий фаолият самарадорлиги кўрсаткичлари

• Бозор иқтисодиёти шароитларида иқтисодий фаолият натижалари самарадорлигини ўрганиш катта аҳамият касб этади. Мамлакат ва хорижий ишлаб чиқарувчилар орасидаги ўсиб борувчи рақобат иқтисодиётнинг муваффақиятли фаолият юритиши учун ишлаб чиқариш самарадорлигини оширишнинг асосий омиллардан бирига айлантиради. Табиий ресурсларнинг чегараланганлиги ва у билан боғлиқ моддий неъматлар ва хизматлар ишлаб чиқарилишига харажатларнинг ортиб бориши ҳам ишлаб чиқариш самарадорлигини оширишга рағбатлантирувчи омиллардан ҳисобланади.

Иқтисодий фаолият самарадорлиги кўрсаткичлари

• Ишлаб чиқариш самарадорлигининг зарурий шартларидан бири – ишлаб чиқарилган неъматлар ва хизматларнинг бозорда сотилишидир. Ўз навбатида, моддий неъматлар ва хизматларни ишлаб чиқариш ва сотишга харажатлар бошқа рақобатчиларга нисбатан паст даражада бўлгандагина, бозорда сотилиш имконияти мавжуд бўлади.

Иқтисодий фаолият самарадорлиги кўрсаткичлари

• Иқтисодий самарадорлик - иқтисодий фаолият натижаларини ушбу натижаларга эришишда сарфланган ишлаб чиқариш омилларининг харажатлари билан таққослаш натижасида аниқланади. Иқтисодий самарадорлик меъёри икки вариантда ифодаланиши мумкин:
• - мавжуд ишлаб чиқариш омилларидан тўла фойдаланган холда максимал имкониятли натижага эришиш (собиқ социалистик мамлкатларда ушбу вариант қўлланилган);
• - олдиндан белгилаб қўйилган натижага ишлаб чиқариш омилларининг минимал харажатлари билан эришиш (бозор иқтисодиёти ривожланган мамлкатларда қўлланилади).