Тошкент – 2020 10-мавзу: Халқаро статистикада иқтисодий фаолият самарадорлиги кўрсаткичлари

Иқтисодий фаолият самарадорлиги кўрсаткичлари

• Иқтисодий фаолият натижаларининг турли кўрсаткичларини (суратда) ушбу натижаларга эришишида фойдаланилган харажатлар (маҳражда) билан таққослаш натижасида самарадорликнинг бевосита кўрсаткичлари аниқланади. Баъзи ҳолатларда бевосита кўрсаткичлардан ташқари тескари кўрсаткичларни ҳам ҳисоблаш мумкин (масалан, фондлар қайтими, фондлар сиғими, капитал қайтими, капитал сиғими).

Иқтисодий фаолият самарадорлиги кўрсаткичлари

• Маҳсулот ва ишлаб чиқариш самарадорлиги рентабеллигини ҳисоблаш харажатлар ва фойда кўрсаткичлари билан бевосита боғлиқ.
• Маҳсулот ишлаб чиқариш харажатларига уни ишлаб чиқариш билан боғлиқ бўлган барча пул кўринишидаги сарфлар киради. Ишлаб чиқариш харажатларини ҳисобга олиш, одатда, унинг таркиби орқали маҳсулот ишлаб чиқариш технологиясини аниқлаш мумкин бўлганлиги сабабли - тижорат сири бўлиб ҳисобланади.

Иқтисодий фаолият самарадорлиги кўрсаткичлари

• Барча ишлаб чиқариш харажатлари икки гуруҳга ажратилади:
• - пропорционал;
• - таркибий харажатлар.
• Пропорционал харажатлар миқдори корхона хўжалик фаолияти ва ишлаб чиқарилаётган маҳсулот миқдорига бевосита боғлиқ бўлади.
• Таркибий харажатларга - миқдори корхона ва ишлаб чиқаришни ташкилий таркибига боғлиқ бўлган харажатлар киради.

Иқтисодий фаолият самарадорлиги кўрсаткичлари

• Шу сабабли пропорционал харажатлар таркибига хом-ашё ва материаллар, ёқилғи ва электроэнергия, ишлаб чиқариш ходимларининг иш ҳақи, ишлаб чиқариш транспорти, қурилиш материаллари, конструкция ва деталлар, уруғлик ва ем-хашак, ўғитлар, химикатлар, пестицидларга харажатлар киритилади. Бундан ташқари пропорционал харажатларга шунингдек, маҳсулотни сотиш билан боғлиқ комиссион тўловлар ҳам сотилган маҳсулот қийматига нисбатан фоизларда белгиланганлиги сабабли, киритилади.