Тошкент – 2020 10-мавзу: Халқаро статистикада иқтисодий фаолият самарадорлиги кўрсаткичлари

Иқтисодий фаолият самарадорлиги кўрсаткичлари

• Индексларни ҳисоблашдаги асосий муаммо жорий давр кўрсаткичларини базис даври нархларида қайта ҳисоблаш ҳисобланади. Бу юқори инфляция шароитларида алоҳида аҳамиятга эга, чунки маҳсулот ишлаб чиқаришнинг физик ҳажми пасайган ҳолатларда ҳам, нарх ошиш ҳисобига қиймат кўрсаткичлари ошиб бораверади. Маълумки, ҳар бир мамлакатда миллионлаб турдаги товар ва хизматлар ишлаб чиқарилади. Бир турдаги товарларга турли нархлар белгиланган бўлиши мумкин. Бу нархлар талаб ва таклифнинг мувозанитига қараб ўзгариб туради. Шунинг учун барча товар ва хизматларни таққослама нархларда баҳолаш, амалда мумкин эмас.

Иқтисодий фаолият самарадорлиги кўрсаткичлари

• Шунинг учун халқаро статистикада ЯИМ ва МДни таққослама нархларга келтиришда уч хил метод қўлланилади:
• - истеъмол нархлари индекси орқали;
• - ЯИМ ва МДнинг турли ташкил қилувчи элементларини тегишли индекслар орқали;
• - неъматлар ва хизматлар ҳажмини базис даври нархлари бевосита баҳолаш орқали.

Иқтисодий фаолият самарадорлиги кўрсаткичлари

• Истеъмол нархлари индекси барча мамлакатларда мунтазам ҳисобланиши сабабли ЯИМни қайта баҳолашда бу индексдан фойдаланиш оддий ва қулай. Бироқ бунда тахминий натижаларга эга бўламиз. Чунки истеъмол нархлари индекси ЯИМ таркибига кирувчи давлат хизматлари ва капитал қўйилмалар, экспорт-импорт операциялари каби элементларга нархлар ўзгаришини ифодаламайди.

Иқтисодий фаолият самарадорлиги кўрсаткичлари

• Иккинчи метод бир мунча қийинроқ бўлсада, аниқроқ натижа беради. Ушбу методга кўра уй хўжаликларининг пировард истеъмоли базис даври нархларига истеъмол нархлари индекси орқали, капитал қўйилмалар нархлари индекси – қурилиши маҳсулотлари, ускуналар нархлари индекси – машина ва ускуналарни, экспорт-импорт нархлари индекси – ташқи савдо кўрсаткичларини базис даври нархларида ифодалашга имкон беради.