Тошкент – 2020 10-мавзу: Халқаро статистикада иқтисодий фаолият самарадорлиги кўрсаткичлари

Иқтисодий фаолият самарадорлиги кўрсаткичлари

• Интеграл меҳнат унумдорлиги ялпи маҳсулот қийматини меҳнат сарфи билан меҳнат бирликларида ҳисобланган бошқа ишлаб чиқариш омилларининг йиғиндисига бўлиб топилади. Унинг даражаси ва динамикаси жонли ва буюмлаштирилган меҳнат харажатларига боғлиқ. Ушбу кўрсаткич амалиётда жуда кам ҳолатларда ҳисобланади. Бу доимий капитал (амортизация) ва ўзгарувчан капитал харажатларини (бошқа моддий харажатлар) меҳнат бирликларига келтиришдаги муаммолар билан боғлиқ.

Иқтисодий фаолият самарадорлиги кўрсаткичлари

• Меҳнат унумдорлигининг энг муҳим кўрсаткичи бўлиб омилларнинг глобал унумдорлиги ҳисобланади. У меҳнат унумдорлиги даражасига нафақат жонли меҳнат харажатларини, балки бошқа омиллар харажати таъсирини ҳам қамраб олади. Шунинг учун меҳнат унумдорлиги омиллар глобал унумдорлигининг хусусий курсаткичларидан бири бўлиб ҳисобланади. Меҳнат унумдорлиги билан бир қаторда бошқа омилларнинг (домимий капитал, ўзгарувчан капитал ва ҳ.к.) хусусий унумдорлиги ҳам аниқланади. Омилларнинг глобал унумдорлик индекси барча ишлаб чиқариш омиллари унумдорликлари хусусий индексларининг ўртача тортилган арифметик индекси кўринишида ҳисобланади.

Иқтисодий фаолият самарадорлиги кўрсаткичлари

• Омилларнинг глобал унумдорлиги соф меҳнат унумдорлиги билан узвий боғлиқликда бўлади. Соф меҳнат унумдорлигини ҳисоблашда унинг маҳражида фақат жонли меҳнат харажатлари олинади, барча бошқа ишлаб чиқариш омилларининг харажатлари суратда жойлашган ялпи маҳсулот қийматидан соф маҳсулот қийматини аниқлаш учун айирилади. Омилларнинг глобал унумдорлигини аниқлашда суратда ялпи маҳсулотнинг тўла қиймати олинади, маҳражида эса жонли меҳнат харажатларига барча бошқа ишлаб чиқариш омилларининг харажатлари қўшилади.

Иқтисодий фаолият самарадорлиги кўрсаткичлари

• Омилларнинг тотал унумдорлиги омилларнинг глобал унумдорлигига ўхшаб ҳисобланади. Ундан ягона фарқи – омиллар тотал унумдорлиги кўрсаткичини ҳисоблаш формуласи суратида соф қўшилган қиймат (соф маҳсулот) олинади. Маҳражида меҳнат ва доимий капитал харажатлари қатнашади.