Тошкент – 2020 10-мавзу: Халқаро статистикада иқтисодий фаолият самарадорлиги кўрсаткичлари

Иқтисодий фаолият самарадорлиги кўрсаткичлари

• Ишлаб чиқаришнинг рентабеллигини ифодалашда сотилган маҳсулот қийматининг элементлари бўйича гуруҳлаш муҳим аҳамиятга эга. Ушбу гуруҳлашда сотилган маҳсулот қиймати пропорционал ва таркибий харажатлар ҳамда ялпи фойдага ажратилади. Ялпи фойда сотилган маҳсулот қийматидан унинг таннархини айириш натижасида аниқланади. Ўз навбатида, агар ялпи фойдадан молиявий тўловлар (фоизлар билан кредитни қайтариш, тўланган жарималар ва ҳ.к.) ва тўланган солиқлар айирилса, қолдиқ соф фойдани беради.

Иқтисодий фаолият самарадорлиги кўрсаткичлари

• Бу кўрсаткичлар асосида ишлаб чиқариш рентабеллигини иккита вариантда аниқлаш мумкин:
• Ки/ч умумий рентабеллиги = Ялпи фойда : Эксплуатация бўйича ялпи харажатлар
• Ки/ч соф рентабеллиги = Соф фойда : Эксплуатация бўйича ялпи
• харажатлар
• Маҳсулот рентабеллиги кўрсаткичи мамлакатимиз статистика амалиётига қўлланиладиган усулда, яъни маълум маҳсулот ёки хизмат ишлаб чиқаришдан олинган ялпи фойдани (ЯФ) уни яратишга сарфланган харажатларга (Х) бўлиш натижасида аниқланади:
• Кмаҳсулот рентабеллиги = ЯФ : Х

Иқтисодий фаолият самарадорлиги кўрсаткичлари

• Жонли меҳнат харажатларидан фойдаланиш самарадорлиги халқаро сатистикада меҳнат салоҳиятидан фойдаланиш ва меҳнат унумдорлиги кўрсаткичлари ёрдамида ўрганилади.
• Меҳнат салоҳиятидан фойдаланиш кўрсаткичларига фаоллик, бандлик, ишсизлик ҳамда иш вақтидан фойдаланиш кўрсаткичлари киради.

Иқтисодий фаолият самарадорлиги кўрсаткичлари

• Халқаро статистикада меҳнат унумдорлиги кўрсаткичлари тизими ишлаб чиқариш омиллари назарияси асосида тузилади. Ушбу назарияга кўра, меҳнат унумдорлигига унумдорликнинг хусусий кўрсаткичи сифатида қаралади. Ишлаб чиқариш омилларидан бири сифатида сарфланган жонли меҳнат аҳамияти техника тараққиёти ривожланиб боргани сари пасайиб боради.