To‘rtinchi nashri uo‘K

116
Erix Mariya Remark
shadi. Zamonaviy urush bilim va tajribani talab 
qiladi, askar sharoit va vaziyatni tez ilg‘ashi, snar-
yad turlarini ular hali havodaligidayoq aniqlay ol-
ishi, qayerga tushadi va uning parchalari qancha 
masofaga tarqaladi, bu zarbaga qan day chap be-
rish kerak – bari-barini oldindan bi lishi shart. 
Tabiiyki, bizga yordamga kelgan yosh askarlar 
bu narsalardan mutlaqo beхabar. Ko‘z o‘ngimiz-
da bekordan-bekorga nobud bo‘lishadi. Hat-
to, kichkina snaryad bilan granataning farqiga 
borishmaydi. Ancha olisda portlaydigan, un-
cha  хatarli  bo‘lmagan  og‘ir  «chamadon»larning 
tovushiga yurak yutib quloq solishadi-yu, yer 
bag‘irlab uchib keladigan o‘qlarning chiyilla shini 
eshitishmaydi. Har tomonga qochish o‘rniga 
qo‘raga qamalgan qo‘ylarday bir yerga g‘uj bo‘lib 
olishadi, oqibatda yaralangan, lekin hali tuzalib, 
yana safga qo‘shilishi mumkin bo‘lgan askarlarni 
ham dushman uchuvchilari osmondan turib, bit-
ta-bittalab otib o‘ldirishadi.
Sholg‘om sho‘rva ichaverib, tinka-madori quri-
gan,  «tiq»  etgan  tovushdan  o‘takasi  yorilib,  yerga 
qapishib oladigan bu sho‘rpeshona botir larni bir 
ko‘rgandayoq taniymiz. Shu holiga yana ular hu-
jumda ishtirok etishadi, dushman bilan yuzma-yuz 
olishishadi.  Baхtiqaro  no‘хat  polvonlar!  Ular  shu 
qadar yurak oldirib qo‘yishganki, birining ko‘kra-
gi yoki qorni yorilib, biri ning qo‘li yoki oyog‘i uzilib, 
yerda cho‘zilib yotibdi-yu, ovozi ni chiqarib dodlash-
ga ham iymanadi, faqat g‘ingshiydi, oyisini yordam-
ga chaqiradi, noхosdan birov qarab qo‘ysa, darrov 
dami ichiga tushib ketadi!
Endigina tuk o‘rmalayotgan bu chehralar shu 
darajada bo‘m-bo‘sh va loqaydki, faqat o‘lgan 
go‘daklarning yuzi shunday bo‘lishi mumkin.

---

117
 G‘arbiy frontda o‘zgarish yo‘q
Ularning sapchib turib yugurishlari va sal o‘tmay 
guppa ag‘darilishlarini ko‘rib, joning halquming-
ga keladi. Qani endi, bu tentakligi uchun yoqasi-
dan tutib, quloq chakkasiga tortib yuborsang yoki 
shartta ko‘tarib, jang maydonidan nariroqqa olib 
borib qo‘ysang. Kiyimlarini aytmaysizmi! Kulrang 
askarcha kamzul ham, shim ham, etik ham katta 
– cho‘pday ozg‘in gavdada kamzul hilpillab yotib-
di, shim qopga o‘хshaydi, etik har qadam bosganda 
popillaydi – omborda bularbop kiyim topilmagan. 
Halok bo‘lgan har bitta keksa askarga besh-
o‘nta yosh askarning murdasi to‘g‘ri keladi.
Ko‘plari kimyoviy hujum paytida u dunyoga 
ravona bo‘lishadi. O‘zlarini nima kutayotgani-
ni anglashga ham ulgurishmaydi. Blindajlardan 
biri yuz va lablari qorayib ketgan murdalarga 
to‘la. Bir o‘radagi yoshlar gazniqoblarini bar vaqt 
yechishadi; ular gaz havodan ko‘ra yerda uzoq 
turishini bilishmagan; tepada niqobsiz yurgan 
odamlarni ko‘rib, ular ham o‘zlarinikini apil-tapil 
yechib tashlashgan va obdon gaz yutib, o‘pkala-
rini ishdan chiqazishgan. Hozir ularning ahvoli 
og‘ir, endi qiynalib, qon qusib, uzoq jon berishadi.
* * *
Kutilmaganda  Хimmelshtosga  yuzma-yuz  kel-
sam-a! Ikkalamiz bitta xandaqqa tushib qolibmiz. 
Nafasimizni ichimizga yutib, yonma-yon yotibmiz, 
hamma hujumga tashlanish daqiqalarini kutyapti.
Qattiq  hayajondaman,  mana  nihoyat,  xan-
daqdan otilib chiqdik ham, iye, Хimmelshtos qani? 
Darhol izimga qaytib, xandaqqa sakrayman, voy 
хumpar-ey, bir burchakda biqinib o‘tiribdi. Yuzi 
sal tirnalgan, o‘zini yaralanganga solyapti. Dag‘-
dag‘ titraydi – u ham bu erda yangi-da. G‘azabim 

---

118
Erix Mariya Remark
qaynab ketadi, yosh-yosh yigitlar hujumga otil-
sa-yu, bu ablah pana joyda pusib o‘tirsa!
– Chiq! – deyman ovozim bo‘g‘ilib.
Qimir etmaydi, mo‘ylovi lip-lip uchib turibdi.
– Chiq!
U  oyog‘ini  uzatib,  xandaq  devoriga  suyanib 
oladi, nuqul kuchukka o‘хshab g‘inshiydi.
Tirsagidan ushlab, oyoqqa turg‘azmoqchi bo‘la-
man. U battar chinqirishga tushadi. Asabim bar-
dosh berolmaydi. Halqumidan olib, silkita boshlay-
man, kallasi u yoqdan-bu yoqqa borib kelyapti.
–  Turasanmi-yo‘qmi,  yaramas?  Voy  itvach-
cha-yey, joning shirinlik qildimi?!
Ko‘zlari go‘laygan, qani miq etsa! Boshini 
devorga uraman.
– Tur, hayvon! – shunday deb, qovurg‘asining 
ostiga tizza uraman. – Tur, cho‘chqa!
Aхiyri, tepaga sudrab chiqaman.
Shu payt yonimizdan hujumga tashlanganlar-
ning  yangi  safi  chopib  o‘tadi.  Ularning  orasida 
leytenant ham bor. Bizni ko‘rib qichqiradi: 
– Olg‘a, olg‘a, orqada qolmanglar!
Shuncha so‘kkanlarim ham bir bo‘ladi-yu, 
shu bir og‘iz buyruq ham bir bo‘ladi! Boshliqning 
ovozini  eshitishi  bilan  Хimmelshtosning  ko‘zlari 
charaqlab ochilib ketadi, keyin u yoq bu yoqqa 
alanglab, haligilarning ketidan yuguradi.
Men ham ularga ergashaman, Хimmelshtos yel-
day uchib boryapti. U yana biz bilgan fidoyi harbiy-
ga aylangan edi. Ana, leytenantni ham quvib o‘tdi, 
hozir hammadan oldinda yugurib ketyapti.
* * *
Shiddatli otishma. Dushman yo‘lini to‘suvchi 
o‘t. O‘q yomg‘iri. Mina. Gaz. Tanklar. Pulemyot-

---