Topografik anatomiya o‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi N. H. Shomirzayev

Simpatik chegara poyasi
Simpatik chegara poyasi (truncus simpaticus) ning ko‘krak bo‘limi noto‘g‘ri
uchburchak shaklidagi 10-12 ta ko‘krak tugunlari (ganglion thoracica) dan tuzil-
gan va bu tugunlar bir-birlari bilan tugunlararo o‘simtalar (rr.interganglionares)
orqali bog‘langan (133-rasmga qarang).
Simpatik poya o‘ngda va chapda qovurg‘a plevrasining ostida (orqasida),
qovurg‘a suyaklari boshchalari va qovurg‘alararo tomirlardan oldinda joylash-
gan.
Ko‘krak ichi fassiyasi (fascia endothoracica) ikkita varaqqa ajralib, simpa-
tik poyalar uchun fassiya g‘ilofini hosil qiladi. O‘ng simpatik poya toq venadan
orqaroqda va lateral tomonda; chapdagisi esa yarim toq venadan orqaroqda va
lateral tomonda yotadi.
Simpatik chegara poyasidan ko‘krak bo‘shlig‘i a’zolariga boruvchi nervlar-
ning tolalari hamda ichki a’zolarga boruvchi katta va kichik nervlarning hosil
bo‘lishida ishtirok etuvchi o‘simtalar chiqadi.
Simpatik poya bog‘lovchi o‘simtalar (rr.communicantes) orqali
qovurg‘alararo nervlar bilan bog‘langan.
Simpatik chegara poyasi pastga tomon yo‘nalib, diafragmaning lateral va
oraliq oyoqchalari orasidagi yoriqdan qorinparda orti bo‘shlig‘iga o‘tadi.
Ichki a’zolarga boruvchi katta nerv (n.splanchnicus major) V-IX ko‘krak tu-
gunlaridan chiquvchi o‘simtalardan; ichki a’zolarga boruvchi kichik nerv
(n.splanchnicus minor) X-XI ko‘krak tugunlaridan chiquvchi o‘simtalardan hosil
bo‘ladi. Ikkala nerv ham umurtqa pog‘onasining yon yuzalarida joylashadi; ular o‘ngda

---

223
– toq vena, chapda – yarim toq vena bilan birgalikda diafragmaning medial va oraliq
oyoqchalarining orasidan o‘tib quyosh (qursoq) chigaliga boradi (119-rasm).
Ko‘ks oralig‘idagi nerv chigallari
Nerv chigallari ko‘krak bo‘shlig‘ining refleksogen zonalaridir. Simpatik poya-
lardan, adashgan hamda diafragma nervlaridan chiquvchi shoxlar ko‘ks oralig‘i
kletchatkasida bir-birlari bilan qo‘shilib, o‘zida nerv tugunlari va hujayralarini tutuv-
chi nerv chigallarini hosil qiladilar. Asosan, quyidagi nerv chigallari farq qilinadi:
1) yuza joylashgan chap yurak (yurak-o‘pka) chigali – aorta ravog‘i chap
qismining old yuzasida va chap o‘pka ildizi old tomonining yuqorisida joylash-
gan. Bu chigaldan aorta ravog‘iga, yurak va perikardga hamda chap o‘pkaga tar-
moqlar boradi (143-rasm);
2) chuqur joylashgan o‘ng yurak (o‘pka-yurak) chigali – traxeyaning oldingi
yuzasida, aorta ravog‘ining orqasida va o‘ng o‘pka ildizi old yuzasining yuqori qismi-
da joylashgan. Bu chigaldan aorta ravog‘i, perikard va o‘ng o‘pkaga tolalar boradi;
3) qizilo‘ngach nerv chigali – qizilo‘ngachning traxeya bifurkatsiyasidan
diafragmagacha bo‘lgan qismida joylashgan bo‘lib, qizilo‘ngach va o‘pkalarga
tolalar beradi (133-rasm);
4) umurtqa pog‘onasining oldidagi chigal – umurtqa pog‘onasining old va
yon tomonlarida joylashgan bo‘lib, asosan, simpatik poyalarning o‘simtalaridan
tuzilgan. Bu chigal III-IV ko‘krak umurtqalari sohasida hamda umurtqa
pog‘onasiga taqalib joylashgan tushuvchi aorta, toq va yarim toq venalar hamda
ko‘krak limfa yo‘lining atrofida yaxshiroq taraqqiy etgan.
Sanab o‘tilgan nerv chigallari o‘zaro bir-biri bilan chambarchas bog‘langan.