Topografik anatomiya o‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi N. H. Shomirzayev

194
Yelka-bosh venalari va yuqori kavak vena
Chap yelka-bosh venasi (v.brachiocephalica sinistra) o‘ngdagisiga nisba-
tan deyarli ikki marta uzun bo‘lib, chapdagi to‘sh-o‘mrov bo‘g‘imining orqasida
hosil bo‘ladi hamda pastga va o‘ng tomonga, o‘ng yelka-bosh venasi bilan
qo‘shilish joyiga tomon qiyalab yo‘naladi. Uni old tomondan ayrisimon bez yoki
uning o‘rnidagi kletchatka qoplab turadi.
Vena o‘z yo‘lida chap o‘mrov osti arteriyasini, chap umumiy uyqu arteriya-
si-ning boshlanish qismini va yelka-bosh o‘zanini old tomondan kesib o‘tadi. Keyin
aorta ravog‘ining qavariq qismiga yopishgan holda chap diafragmal hamda chap
sayyor nervlardan oldinda yotadi (132- va 136-rasmlar).
O‘ng yelka-bosh venasi (v.brachiocephalica dextra) 2-3 sm uzunlikda bo‘lib,
o‘ngdagi to‘sh-o‘mrov bo‘g‘imining orqasida hosil bo‘ladi, keyin pastga va me-
dial tomonga, ya’ni chap yelka-bosh venasi bilan qo‘shiladigan tomonga qarab
yo‘naladi. Vena o‘z yo‘lida yelka-bosh o‘zani (truncus brachiocephalicus)dan
o‘ngda va birmuncha oldinda joylashadi. Venaning o‘ng-old tomoni plevraning o‘ng
mediastinal varag‘iga va o‘ng diafragmal nervga taqalib o‘tadi (136, 132-rasmlar).
O‘ngdagi I qovurg‘a tog‘ayining orqasida ikkala yelka-bosh venasining
qo‘shilishidan yuqori kavak vena (v.cava superior) hosil bo‘ladi. Bu – uzunligi 4-
5 sm bo‘lgan yirik qon tomir bo‘lib, o‘zining boshlanish qismidan to‘sh suyagin-
ing o‘ng qirg‘og‘i bo‘ylab pastga, III qovurg‘a yoki III qovurg‘a oralig‘i sohasi-
gacha tushadi va bu yerda yurak o‘ng quloqchasining tagida, o‘ng bo‘lmachaga
quyiladi (142-rasm).
Yuqori kavak vena ikki qismga ajratiladi (132- va 136-rasmlar):
1. Perikard bilan o‘ralmagan (yuqorigi) qismi – o‘ng va old tomondan plev-
raning mediastinal varag‘iga, chap tomondan – aorta ravog‘ining boshlanish qismi-
ga taqaladi; plevra bilan venaning o‘ng yoni oralig‘ida o‘ng diafragma nervi
orqasidagi kletchatkada o‘ng adashgan nerv joylashadi.
Yuqori kavak vena bilan uning chap tomonidagi aorta ravog‘i orasidagi yoriq
aortokaval oraliq deb ataladi; bu oraliq orqali operatsiya paytida o‘ng traxeya-
bronx burchagiga va o‘ng asosiy bronxga ochib kirish amalga oshiriladi.
2. Perikard bilan o‘ralgan (pastki) qismi – oldingi va yon tomonlardan epikard
bilan o‘ralgan bo‘lib, orqada o‘ng o‘pka arteriyasiga, bo‘lmachaga quyilish joyida
esa – yuqori o‘ng o‘pka venasining yuqori qismiga taqalib turadi. Yuqori kavak
venaning o‘rta qismida, uning o‘ng yoki orqa devoriga toq vena kelib quyiladi.
Yelka-bosh va yuqori kavak venalari kletchatka bilan o‘ralgan bo‘lib, unda
limfa tugunlari joylashadi (153-rasm).