Topografik anatomiya o‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi N. H. Shomirzayev

Yuqori ko‘ks oralig‘ida oldingi va
orqa bo‘limlar tafovut etilib, ular orasidagi
chegarani traxeya hosil qiladi. Oldingi
bo‘limda ayrisimon bez, o‘ng va chap yel-
ka-bosh venalari, yuqori kavak venaning
yuqori qismi, aorta ravog‘i va undan chiquv-
chi tomirlar – yelka-bosh o‘zani, chap uyqu
va chap o‘mrov osti arteriyalari, adashgan
nervlar va diafragma nervlari joylashgan.
Orqa bo‘limda, traxeyaning orqasida
qizilo‘ngach, ko‘krak limfa yo‘li hamda
simpatik nerv poyalarining yuqorigi qism-
lari o‘rin olgan.
Pastki ko‘ks oralig‘ida uchta bo‘lim
tafovut etiladi:
1) to‘sh suyagi tanasi bilan perikard-
ning oldingi devori orasidagi oldingi bo‘lim;
133-rasm. Orqa ko‘ks oralig‘i
a’zolari.
1-
a
. 
carotis
communis
dextra
;
2-
p h a r y n x
; 3 -
a
.
c a r o t i s
communis
sinistra
;
4-
v
. 
jugularis
interna
sinistra
;
5-
p l e x u s
b r a c h i a l i s
; 6-
v
.
subclavia
sinistra
;
7-
ductus
thoracicus
;
8-
a
. 
subclavia
sinistra
;
9-
n
. 
l a r y n g e u s
r e c c u r e n s
s i n i s t e r
; 10-
a
., 
v
.
et
n
.
intercostales
; 11-
n
. 
vagus
sinister
; 12-
aorta
thoracica
;
13-o
esophagus
; 14-
truncus
s y m p a t i c u s
; 15-
p l e x u s
o
esophageus
nn
. 
vagorum
;
16-
d i a p h r a g m a
; 17-
a o r t a
a b d o m i n a l i s
; 18-
t r u n c u s
coeliacus
; 19-
n
. 
splanchnicus
major
; 20-
n
. 
vagus
dexter
;
21-
rr
. o
esophagei
aortae
;
22-
v
. 
azygos
; 23-
a
. 
subclavia
dextra
.
134-rasm. Ko‘ks oralig‘ining
bo‘limlarga bo‘linishi.

---

192
unda ko‘krak ichi tomirlari, to‘sh atrofi, oldingi ko‘ks oralig‘i va preperikardial
limfa tugunlari joylashadi;
2) o‘rta bo‘limda perikard va unga o‘ralgan yurak hamda yurakning asos-
idagi yirik qon tomirlari, yuqoriroqda bosh bronxlar va pastki traxeobronxial hamda
perikardning lateral limfa tugunlari, o‘pka arteriyalari va venalari, diafragma nerv-
lari va ularni kuzatib boruvchi diafragma-perikard tomirlari joylashadi;
3) perikardning orqa devori bilan V-XII ko‘krak umurtqalari oralig‘idagi
orqa bo‘limda ko‘krak aortasi, toq va yarim toq venalar, simpatik nevr poyalari,
ichki a’zo nervlari (nn.splanchnici), adashgan nervlar, qizilo‘ngach, ko‘krak lim-
fa yo‘lining pastki qismlari hamda orqa ko‘ks oralig‘i va umurtqa oldi limfa tu-
gunlari joylashadi.
Ko‘ks oralig‘ining shakli va kattaligi hamma joyda ham bir xilda emas. Bunga
quyidagilar sabab bo‘ladi:
- birinchidan, to‘sh suyagi bilan umurtqa pog‘onasi orasidagi masofa pastki
tomonda yuqoridagiga nisbatan kattaroq bo‘lgani uchun ko‘ks oralig‘ining sagit-
tal o‘lchami pastga tomon kattalashib boradi;
- ikkinchidan, to‘sh suyagining balandligi umurtqa pog‘onasi ko‘krak
bo‘limining balandligidan kichikroq bo‘lgani sababli ko‘ks oralig‘ining oldingi
qismi orqa qismiga nisbatan qisqaroq bo‘ladi;
- uchinchidan, plevraning o‘ng va chap mediastinal varaqlari bitta sagittal
tekislikda joylashgan bo‘lib, bu varaqlar yuqorida va ayniqsa, pastki tomonda
yurak, yirik tomirlar va boshqa anatomik tuzilmalarni o‘rash uchun bir-biridan
uzoqlashadi, o‘pka ildizi sohasida esa bir-biriga yaqinlashadi. Shu sababli ko‘ks
oralig‘i frontal tekislikda
qumli soat shaklini eslatadi.
135-rasm. Bola ayrisimon
bezining topografiyasi.
1–kekirdak; 2–ayrisimon
bez; 3–
a
. 
carotis
communis
sinistra
et
v
. 
jugularis
interna
; 4–chap adashgan
nerv; 5 - 
n
. 
phrenicus
sinister
; 6–chap yelka-bosh
venasi; 7–chap o‘pka; 8–
ko‘ks oralig‘i plevrasi; 9–
qovurg‘a-diafragma sinusi;
10–perikard bilan o‘ralgan
yurak; 11–diafragma
plevrasi; 12–o‘ng o‘pka; 13–
o‘ng o‘mrov osti arteriyasi
va venasi; 14–o‘ng
diafragma nervi.

---