Tomoshalar tarixi о zbekiston Respublikasi Oliy va о ‘rta maxsus ta 'lim vazirligi 5210300 aktyorlik san'ati


Husayn Boyqaro davrida tomosha turlarlari



Download 0,91 Mb.
bet54/126
Sana08.04.2022
Hajmi0,91 Mb.
#536131
1   ...   50   51   52   53   54   55   56   57   ...   126
Bog'liq
Estrada va ommaviy tomoshalar tarixi (M.Umarov)

Husayn Boyqaro davrida tomosha turlarlari

Chig'atoy beklaridan Mirhoshim degan musiqiyshunosning Husayn Boyqaro zamonida «qonun» ismli bir cholg'uning kamchiliklarini tuzatkani xabar beriladi. Husayn Boyqaro zamonida yetishgan buyuk musiqiy ustodlardan biri Usta Shodiy edi. Qozon xonlaridan birining xohishi bilan Husayn Boyqaro bu ustodni Qozonga yubordi. «Ustod Qozonga borg'ach, xon huzurida o'zi bog’lag'an «qlassiq» kuylardan birini chaldi. Xonning bir narsa anglay olmag'anini ko'rgach, xuddi shu majlisda xong'a xush kelaturg‘an bir kuy bog‘lab ijro etdi. Xong'a juda yoqib qoldi. Ustod Shodiyg‘a hurmat ko'rsatildi. Rivoyatga ko‘ra, Ustod Shodiy Qozonda ko'b yashamadi. Yomon bir so'zidan achchiqlang'an xonning buyrug’i bilan suvg'a botirilib o'ldirildi. («Tuhfatu-s-surur»). Ustod Shodiy yetishtirgan shogirdlarning biri usmonli musiqiyshunoslaridan Zaynobiddin edi. Rum diyoridan Hirotg'a kelgan, Ustod Shodiydan musiqiy o'rgangan, Boyqaro ham Navoiy yonida e’tibor egasi bo'lg'an, so'ngralari o'z yurtig'a qaytqan. Chang ham udni yaxshi chalar ekan. Usmonli shahzodalaridan Sulton Qo'rqud uning cholg'usini tinglab, «siz Sulton Yaqub va Sulton Husayn Boyqaro majlisiga kirgansiz...» deb buyuk in’omlar qilg'an.
«Ishrat» ismli cholg‘uni chalaturg‘an Ustod Abdulqosim, Husayn Boyqaroning musiqiy muallimi andijonlik Mavlono Yusuf Badi’iy («Munsha’ot-i Yusufiy» egasi), tanburga bir tor orttirg'an Mahmud Shayboniy, Habibulloyiy changiy. Muharramiy changiy, Aliyshunqor mehtar Shamsuddin nog‘orachi, mehtar Ahmad nog'orachi, Aliyjon g'ijjakiy u zamonning ulug‘ musiqiy ustodlaridan edilar.
Sirdaryoning nari yog'idan necha ming o‘zbek qo'shuni bilan yurush qilib, Turkistong'a o‘tkan o'zbek xoni Shayboniy Muhammadxon Temur bolalari bilan urushub, hijriy ming oltinchi yilda butun Turkistonni oladir. Ming o‘n uchinchi yilda Hirotni ham Husayn Boyqaro bolalaridan olg'andan keyin ming o‘n oltinchi yilda Eron shohi Shoh Abbos bilan urushub o'ldiriladir. Shayboniydan qochib ketgan mashhur Bobur Mirzo shoh Ismoilning ko'magi bilan yana Turk.istong'a qaytadir. Bir yarim yilcha turg‘andan keyin Shayboniyxonning jiyani o‘zbek Birinchi Ubaydulloxonning hujumiga uchraydir. O‘zining o'zbeklarga qarshi kuchsizligini sezgan Bobur Mirzo Turkiston uchun ular bir kurashmaklikka qaror berib, yana bir qaytmaqliq sharti bilan Hindistong‘a chekiladir. Turkiston o'lkasi uzil-kesil o*zbek idorasiga kirgan bo‘ladir. Manashundan keyin Hirotdag'i olimlar. go'zal san’at egalari yanadan Turkistong‘a qaytadirlar. O‘zbek xonlarining idorasida ishlaydilar. Bularning biri Mavlono Najmiddin Kavkabiydir; shoir, musiqiyshunos, olim bir zot bo'lib, Hirotda tahsil ko‘rgan edi.
Hirotdan Turkistonga ko'chirilgan musiqiy ustodlaridan ikkinchisi Hofiz Axiy edi. Buni ham Ubaydulloxon ko'chirdi, bu ustodning Turkistonda yetishtirgan shogirdlaridan eng mashhurlari - toshkentlik Xoja bobo changiy, toshkentlik Hofiz Hamza, andijonlik Darvesh Maqsud (Toshkentda bobo Ahmadjon xizmatida mehtarxona boshlig'i bo'lg'an).
To'qquz yuz yetmishlarda xonliq taxtida o‘turg‘an o‘zbek xoni Abdulloxon zamonida yetishgan mashhur musiqiyshunos Hofiz Darvesh Aliy Changiy degan zotdir. Bu zot Abdulloxon zamonida yetishgan bo'lub. toshkentlik Amir Fathiy degan musiqiyshunosning shogirdidir. O'zining ota-bobolari musiqiyshunos bo'lub o'tkan. Abdulloxon zamonidan Iraomquli zamonig'acha mashhur bo'lg'an musiqiyshunoslar shulardir:
Buxorolik dutorchi Mahmud Is’hoq o‘g‘li, toshkentlik Amir Fathiy, samarkentlik Mavlono Boqiy zardo'z, Xojagiy Ja’far Qonuniy, Hofiz Tanish (Abdulloxonning tarixini yozg'an kishi), Hofiz Turdiy Qonuniy, Mirzaarabiy Qo'ng'urot, qo'buzchi Hofiz Poyanda. qo'buzchi Shayx Ahmad, qo'buzchi Mirmastiy, balxlik Ustod Abdulloh naychi. tanburchi Xoja Navro'z, Husayn udiy, g'ijjakchi Ustod O'zbek va boshqalar.
Hofiz Darveshning ko'rsatishiga ko'ra, uning zamonida o'zbek musiqiy dunyosida shu cholg'ular rivojda ekan: ud, qonun, tanbur, chang, nay, rubob, qo'buz, g'ijjak, ishrat, kungura, setor, ruhafzo, surnay, balabon, nog'ora, doira. Bu son albatta musiqiyning boylig'i uchun katta bir dalildir. Shunday bo'lsa ham Abdulloxondan keyin o'zbeklar orasida diniy ta’assub kuchlana boshlag'an. Musiqiyg'a gunoh, «Xilofi shar’» ko'zi bilan qarashlar ko'paydi».


    1. Download 0,91 Mb.

      Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   50   51   52   53   54   55   56   57   ...   126




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish